"โมโนะโนะอาวาเระ" อารมณ์สะเทือนใจของคนญี่ปุ่น

[มดเอ๊กซ]

เวลาที่เพื่อนๆ รู้สึกสะเทือนใจเพื่อนๆ จะบรรยายความรู้สึกของตัวเองว่าอย่างไรกันบ้างคะ? ความสะเทือนใจนี้เป็นหนึ่งในความรู้สึกที่มีอยู่ในคนทุกชนชาติ ซึ่งในแต่ละชนชาติก็จะมีคำเรียกความรู้สึกนี้ของตัวเองที่ต่างกันออกไปค่ะ วันนี้เราจะมาดูความรู้สึกสะเทือนใจหนึ่งของคนญี่ปุ่นกันค่ะ นั่นคือ “โมโนะโนะอาวาเระ (もののあはれ) ” ค่ะ

โมโนะโนะอาวาเระคือ?



โมโนะโนะอาวาเระเป็นความรู้สึกหนึ่งของคนญี่ปุ่นที่ถูกนำมาพูดถึงมากที่สุดก็ว่าได้ค่ะ โดยทั่วไปคำว่า “โมโนะโนะอาวาเระ” จะหมายถึงความรู้สึกสะเทือนใจต่อเรื่องต่างๆ ค่ะ โดย “โมโนะ (もの)” ณ ที่นี้จะแปลว่าสิ่งค่ะ และ “อาวาเระ (あはれ) ” บางทีจะเขียนเป็นคันจิว่า “哀” ซึ่งหมายถึงความเศร้าสะเทือนใจค่ะ

โมโนะโนะอาวาเระมักเป็นความรู้สึกขมขื่นหรือโศกเศร้าลึกๆ ในใจที่เห็นความไม่แน่นอนหรือการที่สิ่งๆ หนึ่งสลายไปก่อนเวลาอันควรค่ะ ซึ่งในความโศกเศร้าสะเทือนใจนั้นมักจะมีเรื่องของความงามเข้ามาเกี่ยวข้องด้วยค่ะ

อย่างไรก็ตามโมโนะโนะอาวาเระก็มีความหมายค่อนข้างหลากหลายตามแต่คนจะตีความเลยค่ะ เช่นที่ โมโตโอริ โนรินางะ (本居宣長) นักวิชาการในสมัยเอโดะ (江戸時代) ได้ให้คำนิยามของโมโนะโนะอาวาเระว่า “เป็นคำที่รู้สึกได้ลึกๆ ในหัวใจ (深く心に感ずる辞)” ค่ะ ซึ่งความรู้สึกนี้อาจเป็นได้ทั้งเวลาที่เราสุข เศร้า สนุก กลัว มีความรัก และอื่นๆ อีกมากมายค่ะ หากจะสรุปในบริบทนี้ก็อาจสรุปได้ว่าโมโนะโนะอาวาเระเป็นความรู้สึกที่เกิดขึ้นเมื่อเราประสบพบเจอกับเรื่องต่างๆ แล้วรู้สึกทั้งสุขและทุกข์ไปพร้อมๆ กับเรื่องนั้นๆ ค่ะ

เวลาพูดถึงโมโนะโนะอาวาเระ คนญี่ปุ่นมักนึกถึงอะไร?

สองสิ่งที่คนญี่ปุ่นมักนึกถึงเวลาพูดถึงโมโนะโนะอาวาเระนั้นได้แก่ “ซากุระ (桜)” กับ “นักรบ (武士)” เป็นหลักค่ะ



ตามความรู้สึกทั่วไปของคนญี่ปุ่นแล้ว “ซากุระ” นั้นมักจะร่วงโรยอย่างรวดเร็วในขณะที่คนดูยังไม่ทันได้ชื่นชมไปกับภาพดอกไม้ที่สวยงามอย่างเต็มอิ่มค่ะ ส่วน “นักรบ” นั้นมักจะต้องเสียชีวิตทั้งที่ยังหนุ่มเพื่อผู้เป็นนายของตนค่ะ ทั้งสองสิ่งนี้มีจุดที่เหมือนกันคือจะมีความรู้สึกขมขื่นที่ความงามนั้นๆ ต้องสลายไปก่อนเวลาอันควรค่ะซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความไม่แน่นอนค่ะ โดยความหมายนี้จะตรงกับความหมายแรกของโมโนะโนะอาวาเระที่กล่าวถึงก่อนหน้านี้ค่ะ



เราจะเจอโมโนะโนะอาวาเระได้ที่ไหนบ้าง?

หากพูดถึงงานวรรณกรรมที่เป็นตัวอย่างอันดับต้นๆ ของโมโนะโนะอาวาเระก็คงต้องยกให้เรื่อง “เก็นจิโมโนกาตาริ (源氏物語)” ของมุราซากิ ชิคิบุ (紫式部) เลยค่ะ ซึ่งโมโนะโนะอาวาเระในเรื่องนี้จะเห็นได้ชัดจากชีวิตของพระเอกในเรื่องคือ “เก็นจิ (源氏)” ที่ชีวิตมีความไม่แน่นอนซึ่งมีทั้งเวลาที่มั่งคั่งและเวลาที่ตกยากปะปนกันไปค่ะ



นอกจากเรื่องเก็นจิโมโนกาตาริแล้วยังมีงานวรรณกรรมเรื่องอื่นที่นำโมโนะโนะอาวาเระมาเป็นธีมหลักของเรื่องค่ะ และในปัจุบันก็ได้มีอนิเมะและงานอนิเมชั่นหลายเรื่องที่ใช้ธีมนี้เช่นเดียวกันค่ะ เช่นผลงานอนิเมชั่นของชินไค มาโกโตะ (新海誠) เป็นต้นค่ะ

พอมาดูความหมายของโมโนะโนะอาวาเระต้องยอมรับเลยค่ะว่าเป็นความรู้สึกที่บรรยายไม่ได้ง่ายๆ เลยค่ะ แล้วเพื่อนๆ ล่ะคะ? จะบรรยายความรู้สึกสะเทือนใจของตัวเองว่าอย่างไรกันบ้างเอ่ย?

  http://anngle.org/th/j-culture/culture/mononoahare.html