นิทานเซน ฉบับ เทพยาจก เก็บตกตามทาง 22 "ฟ้าดินล่มสลายแล้ว"

[ฐิตา]

   
 
          "ฟ้าดินล่มสลายแล้ว"

อาจารย์เซนจากจีนท่านหนึ่ง ได้ตั้งปริศนาธรรมถามซามูไรคนหนึ่งที่ชื่อ เรียวซานที่มาฝึกเซนกับท่านว่า
"ถ้า เธอกำลังเข้าไปอาบน้ำในห้องอาบน้ำ ขณะที่ร่างกายเธอเปลือยเปล่าอยู่ เธอถูกรายล้อมด้วยศัตรูจำนวนหนึ่งร้อยคนใส่เสื้อเกราะ มีทั้งธนู และดาบครบครัน เธอจะเผชิญหน้ากับพวกเขาอย่างไร? เธอจะคุกเข่าอ้อนวอนขอชีวิตจากพวกเขาหรือ? หรือเธอจะแสดงความกล้าหาญแบบนักรบด้วยการยอมตายในการสู้รบกับพวกเขา? หรือจะมีหนทางอื่นใดอีก เรียวซานตอบว่า "ข้าอยากชนะโดยไม่ต้องยอมจำนน และไม่ต้องสู้รบ"

นี่ คือ ปริศนาธรรมที่ว่าด้วย "ชัยชนะในท่ามกลางศัตรูนับร้อย ที่บันทึกอยู่ใน โคอานสำหรับนักรบ หรือ ซามูไรเซน ที่มีชื่อว่า โชนันคัตโตโรคุ ซึ่งเป็นบันทึกเก่าแก่ของวัดเค็นโจญิที่ไม่ค่อยเป็นที่รู้จักกันแพร่หลายนัก แม้ในสมัยนี้

ปริศนาธรรมว่าด้วย "ชัยชนะในท่ามกลางศัตรูนับร้อย ข้อนี้ที่กระตุ้นให้นักรบผู้ศึกษาเซนครุ่นคิด วิธีจัดการเอาชนะวิกฤตโดยที่ไม่ต้องยอมจำนน และไม่ต้องสู้รบให้เสียเลือดเนื้อ เป็นปริศนาธรรมที่ไม่ล้าสมัยเลย ผู้บริหารไทยในปัจจุบันที่เป็นนักกลยุทธ์ย่อมสามารถนำไปปรับใช้ด้วยการตั้ง ปริศนาธรรมสำหรับตนเองที่มีลักษณะคล้ายคลึงกันได้อย่างไม่ยากนัก ที่สำคัญก็คือ ผู้บริหารพึงตระหนักและเห็นความสำคัญ ความจำเป็นในการเชื่อมโยง หลักของเซนเข้ากับการแก้ปัญหาการบริหารการจัดการที่นับวันก็ยิ่งทวีความซับซ้อนมากยิ่งขึ้นเรื่อยๆ

ผู้เขียนจะขอยกปริศนาธรรมอีกข้อหนึ่งจากโชนันคัตโตโรคุ ที่บันทึกจากเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจริงในปี ค.ศ. 1331 ทาดะมาสะ เป็นซามูไรชั้นผู้ใหญ่ในสังกัดของโฮโจ ทากะโทคิ เขาเป็นนักรบที่หมั่นเพียรในการเข้ามาฝึกเซน และนั่งสมาธิแบบเซนอย่างต่อเนื่องที่วัดเค็นโจญิมากว่ายี่สิบปีแล้ว ในปี ค.ศ. 1331 เกิดสงครามสู้รบทุกหย่อมหญ้า ทาดะมาสะได้รับบาดเจ็บสาหัสในการสู้รบครั้งหนึ่ง แต่แทนที่เขาจะไปรักษาบาดแผล เขากลับตรงดิ่งไปที่วัดเค็นโจญิ เพื่อพบอาจารย์เซนของเขาที่ชื่อ โซซาน ซึ่งเป็นอาจารย์เซนจากจีนคนที่ 27 ที่มาประจำที่วัดนี้

ขณะ นั้น อาจารย์เซนกำลังอยู่ในพิธีชงชา เมื่อท่านแลเห็นศิษย์ซามูไรในชุดเสื้อเกราะอาบเลือดมาหา ท่านก็ยื่นถ้วยชาไปวางเบื้องหน้าเขา และถามเขาว่า "ตอนนี้เป็นอย่างไรบ้าง?"
ซามูไรเหยียบถ้วยชาตรงหน้าแตกกระจาย และตอบว่า "ฟ้าดินล่มสลายแล้ว"

อาจารย์เซน ถามต่ออีกว่า
"เมื่อฟ้าดินล่มสลายแล้ว ตัวเธอเป็นอย่างไรบ้าง?"
ซามูไรยืนนิ่งเอามือกุมอก เขาตอบไม่ถูก อาจารย์เซนจึงตีเขา และเขาเผลอครางออกมา
ด้วยความเจ็บปวดจากบาดแผลโดยไม่ได้ตั้งใจ

อาจารย์เซน กล่าวทันทีว่า
"ดู เหมือนว่า ฟ้าดินยังไม่ได้ล่มสลายจริง" ทันใดนั้น เสียงกลองที่ดังจากป้อมค่ายเรียกตัวให้ทาดะมาสะต้องเผ่นกลับไปที่ป้อมค่าย เพื่อทำสงครามต่อ แต่ในเย็นวันต่อมา เขาก็มาหาอาจารย์เซนของเขาอีก และโชกเลือดเหมือนเดิม ท่านอาจารย์ก็ถามเขาด้วยคำถามเดิมอีกว่า

"เมื่อ ฟ้าดินล่มสลายแล้ว ตัวเธอเป็นอย่างไรบ้าง?" คราวนี้ซามูไรใช้ดาบที่อาบเลือดของเขายืนค้ำตัวแล้วร้องเสียงก้องกังวานว่า "คัทสุ!" เป็นครั้งสุดท้ายก่อนจะยืนสิ้นใจเบื้องหน้าครูของเขา...นี่คือ ปริศนาธรรมที่ว่าด้วย "เมื่อฟ้าดินล่มสลาย" ซึ่งเตือนใจพวกเราให้คำนึงถึงอยู่ตลอดเวลาว่า เมื่อเจอภัยพิบัติที่รุนแรงราวกับฟ้าดินกำลังล่มสลายอย่างแผ่นดินไหว หรือคลื่นยักษ์สึนามิแล้ว พวกเราควรมีสภาวะจิตอย่างไร หรือตอนที่ความตายกำลังมาเยือนตรงหน้า หรือตอนที่ธาตุทั้งสี่ในร่างกายกำลังแยกสลายขณะสิ้นใจ เราควรทำจิตแบบเซนได้อย่างไร เป็นต้น ซึ่งจะทำให้เรามีความกล้าหาญอย่างไม่กลัวความยากลำบากและอุปสรรคใดๆ ในขณะที่ยังมีชีวิต มีลมหายใจอยู่.. ตั้งแต่ผู้เขียนได้อ่านหนังสือแนวเซนมาเป็นจำนวนมาก ก็มีบันทึกโชนันคัตโตโรคุนี้แหละที่มีเนื้อหาที่เข้มข้น เหมาะสำหรับนักรบและนักกลยุทธ์ที่ต้องการฝึกจิตแนวเซนเป็นที่สุด

         

จากเว็บ ผู้จัดการออนไลน์
เขียนโดย อ. สุวินัย
สุขใจดอทคอม * อกาลิโกโฮม