มันไม่สำเร็จด้วยพิธีรีตอง จะรดน้ำมนต์หรือจะแขวนพระเครื่องหรือจะทำอะไร พิธีรีตองอย่างไหนๆ ก็ไม่อาจจะให้เกิดวิเวกหรือความว่างได้ นอกจากจะทำให้มันถูกวิธี วิธีของธรรมะ ที่จะทำให้เกิดความว่างหรือวิเวก
“พิธี” ใช้ไม่ได้ แต่ “วิธี” ใช้ได้ พิธีมันไปด้วยความงมงาย ด้วยความไม่รู้ มันเป็นไสยศาสตร์เสียโดยมาก “พิธี” พึ่งไม่ได้ แต่ “วิธี” เป็นเทคนิคที่ถูกต้อง พึ่งได้ มีวิธีแสวงหา วิธีที่ถูกต้องมาใช้ให้เพียงพอ เราก็จะมีวิเวกได้ กระทั่งจะมีวิเวกได้แม้ที่กลางโรงละคร วิเวกอยู่ท่ามเครื่องจักรอุตสาหกรรมอันแสนอึกทึกครึกโครม “วิธี”เท่านั้นที่มันจะช่วยได้ “พิธี” มันช่วยไม่ได้
เมื่อไม่รู้จักก็ต้องอยู่กับความยุ่งความวุ่นวาย ความดิ้นรนจนชินเป็นนิสัยไปเอง ไม่เคยรู้สึกสำนึกว่าที่วิเวกนั้นมีอยู่ สุนัขขี้เรื้อนไม่รู้ว่าจะไปอยู่ที่ตรงไหนที่จะไม่ต้องเกา มันไม่รู้ที่ที่จะไม่ต้องเกา นี่สุนัขขี้เรื้อน มันก็ไม่มีที่หยุดที่สงบหรือที่วิเวก ต้องเป็นสุนัขที่หายแล้ว หรือใครช่วยมันหน่อย มันจะรู้จักที่ที่ไม่ต้องเกา
พระพุทธเจ้าท่านช่วยโปรดสัตว์ทั้งหลายที่ไม่รู้จักวิเวก ที่เป็นสุนัขขี้เรื้อนกันอยู่โดยมาก ตรงนี้สิทำอย่างนี้สิ ได้กายวิเวก ทำอย่างนี้สิได้จิตตวิเวก อย่างนี้สิได้อุปธิวิเวก เราจึงได้พบสิ่งที่เรียกว่าวิเวก
ขอให้ท่านทั้งหลายฟังดูให้ดีและคิดดูให้ดี คิดด้วยจิตใจที่เป็นธรรม หัวข้อที่อาตมากล่าวว่าวิเวกที่ท่านยังไม่รู้จัก เท่ากับดูถูกท่านทั้งหลายว่ายังไม่รู้จัก ดูถูกหรือไม่ดูถูกก็ดูเอาเอง ถ้าท่านรู้จักแล้วมันก็ไม่ใช่ดูถูก แต่ถ้าท่านยังไม่รู้จักจริงๆ มันก็คือดูถูก ขอเปลื้องความดูถูกออกไปเสียให้หมดคือรู้จักมันเสีย รู้จักวิเวกให้ถูกต้อง ให้ตรงตามที่เป็นจริงว่ามันเป็นอย่างไร
โลกนี้มันยังไม่มีวิเวก และมันบ้ากันหนักขึ้นไปอีก ตั้งระบบอุตสาหกรรมขึ้นมาผลิตสิ่งที่ยั่วให้ไม่วิเวก สิ่งที่ผลิตออกมาจากระบบอุตสาหกรรมนี่สนองกิเลสทั้งนั้น มันไม่จำเป็น ไม่เจอพระนิพพานทั้งนั้น มันไม่มีวิเวก
แต่มนุษย์จะพอใจที่จะเจริญจะก้าวหน้าทางระบบอุตสาหกรรม สรรเสริญเยินยอแข่งขันกันทั้งโลก มันเจริญโดยระบบอุตสาหกรรม จะเป็นเรื่องทางวัตถุทั้งนั้น ไม่มีเรื่องทางจิตทางวิญญาณ ไม่มีโรงงานอุตสาหกรรมไหน สอนเรื่องจิตทางวิญญาณ ทำจิตให้สงบ มีแต่เรื่องผลิตวัตถุสวยงามมีเสน่ห์ออกมายั่วยวนให้มันหลงใหลไปมากขึ้น
น่าสงสารวัยรุ่นของเราทั้งหญิงทั้งชาย ตกเป็นเหยื่อของสิ่งล่อหลอกยั่วยวนเหล่านี้ แล้วก็หลงใหลกันไป เรื่องมันจึงเกิดมากขึ้นๆ เรื่องลำบากยุ่งยากเกิดมากขึ้น อันตรายกับตัวเองก็มากขึ้น บิดามารดาก็น้ำตาตกมากขึ้น เพราะลูกวัยรุ่นไปหลงใหลสิ่งยั่วยวนของระบบอุตสาหกรรม ให้เขาศึกษาเรื่องวิเวก ให้ลูกหลานของเราศึกษาเรื่องวิเวก แล้วเขาก็จะไม่โง่ ไม่ไปหลงใหลในระบบยั่วยวนของสิ่งยั่วยวนที่อุตสาหกรรมผลิตออกมา อย่างนี้มีใช้แล้ว พอของใหม่ออกมาดีกว่าสวยกว่าก็ซื้ออีก มันเป็นเรื่องที่ไม่มีที่รู้จักสิ้นสุด ถึงพ่อของมันก็ดี มีรถยนต์อย่างนี้ใช้แล้ว พออย่างใหม่ออกมาก็ซื้อใหม่ ก็เลยซื้อกันเป็นราคาล้าน บ้านเรือนก็เหมือนกัน อย่างนี้พออยู่ได้ ก็สร้างใหม่อีกแล้ว ไม่อยู่บ้านราคาล้าน ล้านไม่พอก็หลายล้านก็ผ่อนกับเทวดา มันก็ยิ่งวุ่นวายมากขึ้น ไม่มีวิเวก ไม่มีความสงบ
มองดูสิ่งเหล่านี้เถิด จะเห็นโทษว่ามันยุ่งไม่มีที่สิ้นสุด ยิ่งเจริญมันยิ่งยุ่ง ยิ่งเจริญทางวัตถุมันก็ยิ่งยุ่ง ถ้ายิ่งเจริญทางธรรมะแล้วก็ยิ่งสงบเย็น ยิ่งเจริญทางวัตถุมันยิ่งยุ่ง มันไม่ยุ่งเปล่านะ มันส่งเสริมความเห็นแก่ตัวนะ คือส่งเสริมกิเลส พอกิเลสมันขึ้นสูงสุดมันก็ฆ่ากันวินาศ ความเจริญทางวัตถุถ้าควบคุมไว้ไม่ได้โลกก็วินาศ เพราะความเจริญทางวัตถุมันส่งเสริมความเห็นแก่ตัว ความเห็นแก่ตัวส่งเสริมกิเลส กิเลสสูงสุดมันก็ฆ่ากันวินาศ ไม่มีวิเวกเหลือสักนิดหนึ่ง
เอาละเป็นอันว่ามารู้จักโลกทั้งโลกว่ายังมีวิเวก ขอให้สนใจเรื่องวิเวก ให้ได้กายวิเวกทางกาย จิตตวิเวกทางจิต ให้ได้อุปธิวิเวกทางสติปัญญา โลกนี้ก็จะมีวิเวก มีความสงบเยือกเย็นเป็นสุข เป็นโลกของมนุษย์ที่ถูกต้อง เดี๋ยวนี้โลกมันยิ่งวุ่นวาย พวกลิงมันหัวเราะ พวกคนป่ามันหัวเราะ นี่ก็ไม่รู้จักว่าถูกหัวเราะและก็ไม่ละอาย เพราะเหมือนๆ กันไปหมด พูดเรื่องวิเวก ก็เพื่อประโยชน์อย่างนี้ ว่าเรายังไม่ได้รับ เรายังไม่มี
ขอให้เราพยายามกันอย่างยิ่งที่จะศึกษาเรื่องนี้ เข้าใจเรื่องนี้ และดึงให้มันมี ค่อยๆ มีไปตามลำดับ มีกายวิเวก ทางกาย ทางวัตถุ มีจิตตวิเวก วิเวกทางระบบจิต อุปธิวิเวก วิเวกทางสติปัญญาอันสูง วิมุตติ เพราะวิเวกอันสุดท้ายคือนิพพาน จบที่นิพพาน
วิเวกกับนิพพานในที่นี้เป็นของสิ่งเดียวกัน คือหยุดไม่ปรุงแต่ง สงบเย็น เป็นวิสังขาร ไม่มีอะไรปรุงแต่งได้ เป็นอตัมมยตา คือคงที่ คงที่ ไม่มีอะไรมาปรุงแต่งได้ เรื่องก็จบ เป็นพระอรหันต์บรรลุนิพพาน
นี่คือวิเวกที่ท่านยังไม่รู้จักใช่มั้ย ถ้าท่านรู้จักก็ขอโทษ ล่วงเกินว่าไม่รู้จัก แต่ถ้าไม่รู้จักก็ช่วยกันรู้จักเถอะ รู้จักวิเวก พยายามรู้จักวิเวก ให้มีวิเวกให้อยู่ด้วยวิเวก มันจะได้สงบเย็น สงบเย็น ไม่เสียทีที่เกิดมาเป็นมนุษย์ และพบพระพุทธศาสนา
คำบรรยายสมควรแก่เวลา ขอยุติการบรรยายเป็นโอกาสให้พระคุณเจ้าทั้งหลายสวดบทพระธรรม ธรรมสาธยาย มีใจความส่งเสริมให้เกิดกำลังใจ กล้าหาญ พากเพียรพอใจในการที่จะปฏิบัติธรรมะของพระผู้มีพระภาคเจ้าให้สำเร็จประโยชน์ยิ่งๆ ขึ้นไปทุกๆ ระดับสืบต่อไป ณ กาลบัดนี้
