การสอนของพระองค์ เมื่อตรัสสอนถึงพระนิพพานแล้ว ก็ต้องถือว่าจบ
ขอสรุป
หลักการปฏิบัติไว้โดยย่อดังนี้
๑. การปฏิบัติธรรมในพุทธศาสนา มุ่งปฏิบัติที่ใจ ทำใจให้สบาย-เป็นสุข
๒. กรรมทุกชนิดเกิดจากใจ หรือมโนกรรมก่อนทั้งสิ้น
๓. คนฉลาดจึงระวังอารมณ์จิต หรือระวังใจอย่างเดียวอย่าให้คิดชั่ว
๔. แค่คิดชั่วก็ไปนรกได้ แค่คิดดีก็ไปสวรรค์ได้เช่นกัน
๕. ตัวสงสัย หรือวิจิกิจฉา เป็นอุปสรรคใหญ่ของการปฏิบัติ
๖. คำสอนของพระพุทธเจ้าทุกคำพูดล้วนเป็นอริยสัจไม่จริงก็ไม่ตรัส (ค้านไม่ได้)
๗. เรื่องของพระพุทธเจ้า หรือพุทธวิสัย ไม่มีใครรู้ได้จริง จะต้องเป็นพระพุทธเจ้าเสียก่อน จึงจะได้รู้ จัดเป็นอจินไตย
๘. เราคือจิต เป็นอมตะไม่เคยตาย ผู้ตายคือร่างกายที่จิตอาศัยอยู่ชั่วคราว
๙. ทางไปพระนิพพาน ต้องรู้ ไม่รู้ก็ไปไม่ถึง (ให้ดูรายละเอียดในคิรินมานนทสูตร ในธรรมเล่มที่ ๓)
๑๐. ผู้รู้จริงจะรู้ว่าการมีร่างกาย (รูป) ก็เหมือนไม่มี มีเวทนาก็เหมือนไม่มี เพราะในที่สุดธรรมของพระองค์ก็มารวมลงที่มหาสติปัฏฐาน ๔ หรือทางสายเอกทั้งสิ้น
๑๑. ศีลเป็นพื้นฐานที่จะรองรับพระธรรม (ให้ดูรายละเอียดในเรื่องศีลและปัญญาเท่านั้นเป็นเลิศในโลก ในธรรมเล่มที่ ๒)
๑๒. ธรรมที่ท่านบรรลุนั้นอยู่เหนือเหตุ เหนือผล ถ้ายังมีเหตุ-มีผลก็แสดงว่ายังไม่พ้น เพราะคำสอนทั้งหมดเป็นสมมติธรรม ตัวธรรมแท้ๆ ไม่มีชื่อเรียก หากไม่สมมติขึ้นมาก็ไม่รู้จะสอนกันอย่างไร
๑๓. สมมติบัญญัติหก (ธาตุ-ขันธ์-อายตนะ-อินทรีย์-บุคคลและสัจจะบัญญัติ) แล้วแตกรายละเอียดออกเป็น ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ เพราะบุคคลในโลกนี้มีจริต-นิสัย และกรรมไม่เสมอกัน มีพระองค์แต่ผู้เดียวที่รู้ และสอนได้ถูก-ตรงตามจริต-นิสัย และกรรมของแต่ละบุคคล โดยไม่ผิดพลาด
๑๔. ตัวธรรมล้วนๆ ไม่มีการปรุงแต่ง มีเมื่อไหร่ อุปาทานเกิดเมื่อนั้น
๑๕. จิตไม่มีเวลา หรือเวลาของจิตไม่มี รู้อย่างไร ก็เร็วไปตามนั้น ธรรมจุดนี้หลวงพ่อฤาษีท่านเมตตาสอนวิชชามโนมยิทธิให้ ใครนำไปใช้เป็น ก็เป็นหนทางเข้าสู่นิพพานได้ง่ายๆ เพียงแค่รู้ลม-รู้ตาย-รู้นิพพาน ก็เข้าพระนิพพานได้
๑๖. กฎของกรรมนั้นเที่ยงเสมอ และให้ผลไม่ผิดตัวด้วย
๑๗. วิปัสสนาญาณ ๙ เป็นตัวปัญญาแท้ๆ ในพุทธศาสนา
๑๘. ข้อแนะนำส่วนตัว ให้อ่านคำนำธรรมทุกเล่มจาก ๑ ถึง ๑๗ จะช่วยให้เข้าใจพระธรรมคำสอนของพระองค์ได้ง่ายและเร็วขึ้น
๑๙. จิตในจิต ธรรมในธรรม จิตเจริญแค่ไหน รู้ธรรมได้นั้น
ในที่สุดนี้ผมขออาราธนาบารมีคุณพระศรีรัตนตรัย จงคุ้มครองจิตผู้ปฏิบัติธรรมอย่างจริงจังทุกท่าน ให้มีดวงตาเห็นธรรมได้ตามลำดับ จนจิตหลุดพ้นจากอุปาทานขันธ์ ๕ ได้ ในชาติปัจจุบันนี้ด้วยกันทุกท่านเทอญ
พล.ต.ท.นพ.สมศักดิ์ สืบสงวน (ผู้รวบรวม)
G+ NaiChang Boon :สนทนาธรรมตามกาล 
