แสงธรรมนำใจ > มหายาน
ทศมหาปณิธาน ของพระสมันตภัทรโพธิสัตว์ จริยาวัตรแม่บทของโพธิสัตว์ในยุคปัจจุบัน
มดเอ๊กซ:
5. โมทนาในกุศล 五者隨喜功德
สรรพธรรมมีสภาวะเดียวกัน ผู้อื่นและเรามีต้นกำเนิดเช่นเดียวกัน พระธรรมกล่าวว่า ตนเองกระทำกุศลสิบ สอนผู้อื่นทำกุศลสิบ โมทนากับผู้ทำกุศลสิบ สรรเสริญกุศลสิบ จึงนับรวมเป็นกุศลถึง 40 ประการ ผู้โง่เขลาจักเพ่งประโยชน์เฉพาะตน เหตุที่ไม่สอนผู้อื่นต่อ จึงไม่รู้จักการโมทนากับผู้อื่น เช่นนี้แล้วจักสดุดีสรรเสริญผู้อื่นได้อย่างไร แต่ผู้มีปัญญานั้นเมื่อตนเองได้กระทำแล้วยังสอนให้ผู้อื่นทำด้วย ตนเองและผู้อื่นย่อมได้รับประโยชน์ทั้ง 2 ฝ่าย แล้วจึงโมทนากุศลของผู้อื่นแม้จะมีปริมาณเล็กน้อยเพียงเส้นขนก็ตาม ถ้ายิ่งโมทนากับผู้อื่นด้วยใจบริสุทธิ์มากเท่าไร ความอิจฉาริษยาภายในตนก็ถูกกำจัดไปมากเท่านั้น ทั้งจะมีกุศลความดีงามของผู้อื่นประดับในตนอีกด้วย จึงทำให้สามารถสดุดีสรรเสริญกุศลของผู้อื่นได้ และสามารถเป็นผู้ประกาศธรรมได้ กล่าวคือ เมื่อมีใจอนุโมทนาแล้วเราจึงสามารถประพฤติตามได้ เมื่อเรายินดรกับความดี ความสำเร็จของสรรพสัตว์ ด้วยความไม่มีอคติ อิจฉาริษยาด้วยใจจริงแล้ว เราจึงอนุโมทนากุศลของพระพุทธเจ้าทั้งหลายได้
เช่นเมื่อเห็นผู้อื่นออกบวชในจิตก็ปลาบปลื้มยินดี จึงทำให้เรามีกุศลของการออกบวชอยู่ในตน เห็นผู้อื่นปล่อยสัตว์ ในจิตพลอยยินดีก็มีความดีของการปล่อยสัตว์อยู่ในตน เมื่อเห็นผู้อื่นแสดงธรรม ตนเองแม้ยังไม่มีเหตุปัจจัยให้แสดงธรรม แต่จิตมีความยินดีโมทนาก็มีกุศลในการแสดงธรรมอยู่ในตน เห็นผู้อื่นเจริญสมาธิ ตนเองแม้นไม่ได้เจริญสมาธิ แต่มีจิตโมทนาก็มีส่วนร่วมในกุศลของการเจริญสมาธิ หากสัตว์โลกเกิดความคิดที่เป็นกุศลแม้แต่ความระลึกเดียว เราก็จะอนุโมทนา
เมื่อเราทำกุศลเองบางครั้งยังมีข้อจำกัด แต่การอนุโมทนานั้นไร้ขอบเขตประมาณ หากอนุโมทนาในความดีของผู้อื่นร้อย พัน หมื่นครั้ง กุศลก็เกิดร้อย พัน หมื่นครั้ง ไม่ว่าเป็นกุศลที่เราสร้างเองก็ดี ผู้อื่นสร้างก็ดี ล้วนหลั่งไหลเข้าสู่จิตของตน เมื่อในจิตมีกุศลของผู้อื่นจึงปราศจากความอิจฉาริษยา ด้วยเหตุผลเช่นนี้เอง
ตัวอย่างเช่น เมื่อบุตรหลานน่ารัก พ่อแม่ก็ปลาบปลื้ม พ่อลูกเหมือนกับว่ามีกายเดียวกัน เหตุนี้ เมื่อปรารถนาน้อมนำกุศลของผู้อื่นมาไว้ในตนแล้ว จึงควรมีจิตอนุโมทนาพลอยยินดีในความดีของผู้อื่นก่อน ไม่ควรอิจฉาริษยาหรือไม่ยินดี ยิ่งหากผู้มีความรู้และทรงภูมิเกิดจิตอิจฉาริษยาแล้ว ตนเองนั้นย่อมขาดจากหนทางแห่งปราชญ์ทันที
น่าเวทนายิ่งนัก ที่ตั้งแต่อดีตมานานหาประมาณไม่ได้ หมู่สัตว์ได้ถูกความริษยาเป็นเสมือนโจรร้ายที่ลุกล้ำอยู่ในจิต ที่เมื่อประทุขึ้นครั้งใดก็ทำร้ายตนเองและผู้อื่น บัดนี้เราได้ศึกษามหาปณิธานของพระสมันตภัทรโพธิสัตว์ จึงเป็นแสงสว่างกำจัดความมืดมนในดวงใจ มีคำกล่าวว่าเราควรใช้ความอิจฉาไปในทางที่ดีได้คือ เมื่อเห็นผู้อื่นได้ดีเรามีจิตมุฑิตาพลอยยินดีแล้ว ก็อยากได้ดีเช่นนั้นบ้างก็พากเพียรให้ความดีแบบนั้นๆ เกิดขึ้นในตัวเรา เมื่อความดีความสำเร็จแบบนั้นๆ สำเร็จแก่เราแล้ว เรายังต้องขอบคุณกับผู้นั้นที่เป็นแบบอย่างในเราได้ดี ไม่ใช่เมื่อเราได้ดีแล้วหรือดีกว่าก็ทับถมผู้อื่น ที่เป็นเช่นนี้เพราะเราไม่มีมุฑิตาจิตตั้งแต่แรก การเพียรทำความดีของเรานั้นจึงเจือด้วยโทสะกิเลส แต่สำหรับความริษยานี้ เมื่อเกิดกับผู้ใดก็จะปิดกั้นดวงจิต การกระทำและคำพูดของผู้นั้นให้มืดบอดตลอดกาล อย่างเช่นในสังคมปัจจุบันที่กำลังมืดบอดกันทุกสังคม ทุกวงการ เพราะกำลังขาดแคลนมุฑิตาธรรม มากด้วยทิฐิมานะและริษยา เห็นประโยชน์ส่วนตนกันมากจนลืมตนเอง ทำให้สิ่งดีงามไม่อาจเกิดขึ้นได้ตามที่พึงเป็น นับตั้งแต่สังคมชาติโดยรวมและสังคมส่วนย่อยในหมู่คณะต่างๆ เลยทีเดียว
เมื่อปรารถนารู้ว่าจิตของตนกว้างใหญ่ไพศาลเพียงใด ก็ควรพิจารณาธรรมธาตุ อากาศธาตุ และบรรดาพระพุทธเจ้าในกาลทั้ง 3 ทั่วทศทิศที่มีปริมาณดุจปรมาณู ว่าตั้งแต่ที่พระองค์เหล่านั้นทรงประกาศโพธิจิต ก็ประกาศโพธิจิตด้วยดวงจิตที่ไม่แตกต่างกับพวกเราเลย แล้วใยเราจะไม่ประกาศโพธิจิตเล่า? หากเรายินดี เราย่อมมีกุศลแห่งโพธิจิตของพระพุทธเจ้าทั้งปวงอยู่ในจิตตน ทำให้เราปีติ ให้เราศึกษา และประพฤติตาม ช่วยให้เราทั้งหลายบังเกิดโพธิจิตที่ยิ่งใหญ่ในเร็ววัน พระพุทธะทั้งหลายมีโพธิจิตเพราะปรารถนาปัญญาอันรู้แจ้งสรรพสิ่ง แล้วจึงพากเพียรสร้างกุศลพร้อมอบรมปัญญา เราทั้งหลายก็พึงยินดีในความพากเพียรนั้น อย่างเช่นพวกเราแต่ก่อนนั้น เมื่อได้ยินว่ามีคนเขียนพระธรรมด้วยเลือดหรือเผานิ้ว เวลานั้นในจิตก็อนุโมทนา ต่อมาพวกเราก็จะสามารถเอาเลือดมาเขียนพระธรรม หรือเผานิ้วเป็นพุทธบูชาได้เช่นกัน หากเราไม่ยินดีในครั้งนั้น บัดนี้ก็ไม่สามารถทำเช่นนั้นได้
พระพุทธะทั้งหลายไม่เสียดายชีวิตและสังขาร ผ่านกาลเวลามาหลายกัลป์ เปรียบเทียบ 1 กัลป์ด้วยฝุ่นละอองที่เล็กที่สุด(ปรมาณู) ที่มีอยู่ในโลกธาตุต่างๆจำนวนประมาณไม่ได้ กล่าวไม่ได้ด้วยมาตรานับใดๆ แต่ละกัลป์หนึ่งๆ ทรงเสียสละศีรษะ ดวงตา เท้า แขน ขา อวัยวะ นับจำนวนได้เท่ากับฝุ่นละอองที่เล็กที่สุด(ปรมาณู) ที่อยู่ในโลกธาตุต่างๆจำนวนประมาณไม่ได้ ซึ่งพวกเราก็ขออนุโมทนากับจริยาวัตรที่ประพฤติได้ยากเหล่านี้ ตลอดจนพลอยยินดีกับพระโพธิสัตว์ทั้งหลายที่สมบูรณ์ในบารมีธรรมประการต่างๆ จนได้บรรลุพระโพธิญาณและเสด็จสู่ปรินิพพาน
ขออนุโมทนากับกุศลของพระพุทธองค์ ตลอดถึงขอยินดีในกุศลของสรรพสัตว์ในภูมิทั้ง 6 (นรก เดรัจฉาน เปรต อสุรกาย มนุษย์ เทวดา) ผู้ที่มีกำเนิดทั้ง 4 (สัตว์ที่เกิดจากไข่ จากครรภ์ จากเถ้าไคล้หรือเชื้อโรค และเกิดแบบโอปติกกะหรือพวกเทวดา พรหม สัตว์นรก เปรต) ในโลกธาตุทั่วทศทิศทุกรูปนาม แม้นกุศลเหล่านั้นจะมีปริมาณเพียงอณูธุลี เราก็จะขออนุโมทนายินดีด้วยทั้งสิ้น
กุศลของพระสาวกผู้ปหานกิเลสจนสิ้นอาสวะได้พ้นจากสังสารวัฏ พระปัจเจกโพธิ เสกขบุคคล อเสขบุคคลนั้น เราก็ขออนุโมทนา
บรรดาพระโพธิสัตว์ที่บำเพ็ญทุกรกิริยาด้วยความลำบากเพื่อมุ่งสู่พระโพธิญาณ เพื่อยังประโยชน์แก่ตนเองและสรรพสัตว์ เราก็ขออนุโมทนา
เราได้พลอยยินดีในกุศลของทศธรรมธาตุ(พระพุทธะ พระโพธิสัตว์ พระปัจเจก พระสาวก มนุษย์ เทวดา อสูร นรก เปรต เดรัจฉาน) ให้กุศลเหล่านั้นเข้ามาสู่ใจเรา เพราะอวกาศไม่สิ้นสุด สัตวธาตุ กิเลสของสัตว์ กรรมของสัตว์ไม่สิ้น เราจึงอนุโมทนาอยู่ด้วยไม่จบสิ้น สืบเนื่องไม่ขาดหาย ด้วยกาย วาจา ใจที่บริสุทธิ์ ด้วยความไม่เบื่อหน่าย
มดเอ๊กซ:
6. อาราธนาให้หมุนธรรมจักร 六者請轉法輪
ผู้จะประพฤติธรรมข้อนี้ได้จำต้องอยู่ร่วมสมัยกับพระพุทธองค์ หากปราศจากธรรมข้อนี้แล้ว พวกเราคงจะลำบากและเป็นทุกข์ไปแสนนาน พระบรมศาสดาทรงหมุนธรรมจักรครั้งแรก สาวกทั้ง 5 ก็ได้บรรลุอรหันตผล บรรดาเทวดาจำนวนแปดหมื่นได้บรรลุธรรมกษานติ ในสัทธรรมปุณฑริกสูตร(法華經) ปริเฉทที่ว่าด้วยเมืองนิรมิตกล่าวว่า “แม้สมณะ พราหมณ์ แม้เทวดา มาร พรหม และผู้ใดก็ไม่อาจหมุนกลับ”
ผู้จะหมุนธรรมจักรนี้ได้ ต้องเป็นผู้บรรลุธรรมของพระพุทธองค์ แล้วยังสามารถหมุนจักรแห่งธรรมเข้าสู่จิตผู้อื่นด้วย เช่นนี้จึงเรียกกว่า “หมุนเคลื่อน” เมื่อสมัยที่พระพุทธองค์เพิ่งตรัสรู้พระโพธิญาณ พรหมราช องค์อินทร์ต่างก็เสด็จลงมาจากทิพยโลก เพื่อทูลอาราธนาให้ทรงแสดงธรรมเช่นกัน มหายานว่าพระศาสดาทรงแสดงธรรมอยู่ 49 ปี (เถรวาทว่า 48 ปี) ในสถานที่กว่า 300 แห่ง
ตามพระสูตรของมหายานที่กล่าวว่า พระอานนท์ทูลเชิญให้พระพุทธองค์แสดงศูรางคมสูตร พระเมตไตรยโพธิสัตว์ทำให้เกิดการแสดงสัทธรรมปุณฑริกสูตร โดยมีพระสารีบุตรเป็นผู้ทูลอาราธนาถึง 3 ครั้ง พระสุภูติเป็นผู้ทูลเชิญให้ตรัสวัชรปรัชญาปารมิตาสูตร วิมลเกียรตินิทเทศสูตรก็มีท่านวิมลเกียรติคหบดีเป็นต้นเรื่อง และภิกษุในสมัยพุทธกาลที่ประพฤติตนไม่เหมาะสมจนพระพุทธองค์ทรงบัญญัติสิกขาบท เป็นพระธรรมวินัยปาฏิโมกข์ อันเป็นธรรมที่นำออกจากราคะ คือวิราคธรรม คือวิศุทธิธรรม คือคัมภีรภาพธรรม ที่แพร่หลายยังประโยชน์แก่มนุษย์และเทวดาอยู่ถึงบัดนี้
เมื่อสมัยที่พระพุทธองค์ยังมิทรงอุบัติขึ้นในโลก ในโลกก็ปราศจากพุทธธรรม โลกจึงมืดมนยิ่งนัก หมู่สัตว์ไม่อาจพบหนทางสว่างถูกต้อง ต่อเมื่อพระพุทธองค์ทรงอุบัติขึ้นแล้วในโลก จึงหมุนธรรมจักรอยู่ตลอดพระชนม์ชีพ โลกจึงพบแสงสว่างมาตั้งแต่บัดนั้น คือรู้ว่าทางใดไปสุคติ ทางใดไปทุคติ ในวิมลเกียรตินิทเทศสูตร กล่าวว่า “เพราะการหมุนธรรมจักรไปทั่วมหาสหัสโลกธาตุ ด้วยจักรนี้บริสุทธิ์มาแต่เดิม เทวดาและมนุษย์เมื่อได้บรรลุธรรมจักรนี้แล้ว พระรัตนตรัยจึงปรากฏขึ้นในโลก” ดังนั้น การหมุนธรรมจักรอีกนัยยะหนึ่ง ก็คือ การปฏิบัติสัมมาธรรมที่ตัวเอง และการเผยแผ่เพื่อหมุนธรรมจักรเข้าสู่ใจของผู้อื่น
ในพระสูตรกล่าวว่าบรรดาโลกธาตุต่างๆ ในอนันตจักรวาล หรือธรรมธาตุทั่วทิศทั้งสิบ ในกาลทั้งสาม คือ อดีต ปัจจุบัน อนาคต ในโลกต่างๆ เหล่านั้นก็คือพุทธเกษตรที่กว้างใหญ่ไพศาล แต่ละโลกนั้นๆ ทุกๆ ความระลึกของจิต หรือทุกๆ ความเกิดดับของจิตก็ยังมีพระพุทธเจ้าต่างๆ จำนวนเท่ากับปรมาณูธุลีกำลังตรัสรู้โพธิญาณอยู่ตลอดเวลา กับทั้งมีพระโพธิสัตว์จำนวนมหาศาลแวดล้อมอยู่ เราจะพึ่งพาอำนาจแห่งปณิธานและจริยาของพระสมันตภัทรโพธิสัตว์ ไปปรากฏกายอยู่เบื้องหน้าพระพุทธเจ้าเหล่านั้นด้วยความเคารพ แล้วใช้กาย วาจา ใจที่บริสุทธิ์ ใช้อุปายะที่ชาญฉลาดหลากหลายวิธี เพื่อทูลเชิญให้ทรงแสดงธรรม
เราจะประพฤติอยู่เช่นนี้เรื่อยไปจนกว่าอากาศธาตุ สัตวธาตุ กรรมของสัตว์ กิเลสของสัตว์จะจบสิ้น ตราบใดสิ่งเหล่านี้ยังไม่สิ้น เราก็จะทูลเชิญให้พระพุทธเจ้าทั้งปวงหมุนธรรมจักร ด้วยการกระทำ วาจา และความคิดที่บริสุทธิ์อยู่ตลอด โดยไม่เบื่อหน่ายเลย
มดเอ๊กซ:
7. อาราธนาให้อุบัติยังโลก 七者請佛住世
ในเมื่ออากาศธาตุ สรรพสัตว์ กรรมและกิเลสของสรรพสัตว์ก็ไม่สิ้น ดังนั้นพระพุทธองค์จึงยังทรงสถิตในโลกอยู่เป็นนิตย์ เพื่อโปรดสรรพสัตว์ที่ไม่มีหมดสิ้น เพราะพระพุทธองค์อยู่ในโลกจึงแสดงธรรมมากมาย เมื่อมีเหตุปัจจัยให้นิพพานพระองค์ก็นิพพานเช่นนั้นเอง ในพระสูตรกล่าวว่า ด้วยการอาศัยอำนาจปณิธานและจริยาของพระสมันตภัทรโพธิสัตว์ จึงทำให้เราทราบว่าพระพุทธเจ้าที่ประทับอยู่ในโลกธาตุต่างๆ ในอนันตจักรวาล ทั่วทิศทั้ง 10 และกาลทั้ง 3 นั้น ทรงแสดงนิมิตว่ากำลังจะเสด็จปรินิพพานอยู่ตลอดเวลา เราก็จะทูลยับยั้งมิให้ทรงด่วนเสด็จสู่พระนิพพาน ขอให้ทรงดำรงพระชนม์ชีพอยู่ในต่อไป เพื่อยังประโยชน์แก่สัตว์ทั้งปวง
อีกทั้งบรรดาพระโพธิสัตว์ พระสาวก พระปัจเจกโพธิ พระเสขะ พระอเสขะ ไปจนถึงกัลยาณมิตรทั้งหลายที่จะนิพพาน เราก็จะอาราธนาให้อย่าได้นิพพาน เพื่อปรารถนายังประโยชน์ให้แก่โลกต่อไป เพื่อสถิตเป็นดวงตาของมนุษย์และเทวดา เป็นประทีปของโลก เพื่อชี้แนะสั่งสอนหนทางที่ถูกต้อง และบำราบมารนอกพระศาสนาให้สิ้น
ดั่งคราวที่พระศาสดาจะเสด็จปรินิพพานนั้น ทรงกำชับพระกัสสปะ พระราหุล เป็นต้น ว่าอย่าด่วนนิพพาน แต่ที่แท้แล้วการทูลเชิญให้พระพุทธองค์ทรงสถิตอยู่ในโลกนั้น ก็คือการขอให้สรรพสัตว์มีกาย วาจา ใจที่บริสุทธิ์ เช่นนี้แล้วย่อมได้เห็นพระตถาคตสถิตอยู่ในโลก สหาโลกธาตุแห่งนี้จึงกลายเป็นวิศุทธิภูมิ อ้างตามพระสูตรที่ว่า “การกระทำ วาจา จิตใจบริสุทธิ์ จึงได้ชื่อว่า พระพุทธองค์ได้อุบัติขึ้นในโลก เมื่อการกระทำ วาจาและจิตใจไม่บริสุทธิ์จึงชื่อว่าพระพุทธองค์ได้นิพพาน”
ดังนั้น เราท่านทั้งหลายจึงต้องรักษาการกระทำ วาจาและจิตใจให้บริสุทธิ์อยู่เสมอ เพื่อเป็นการทูลเชิญให้พระศาสดาสถิตอยู่ในโลก ตราบจนอากาศธาตุจักรวาลสิ้นสุด สัตว์โลก กิเลส และกรรมสิ้นสุด ด้วยความไม่เบื่อหน่าย
มดเอ๊กซ:
8. ศึกษาตามพระพุทธองค์ 八者常隨佛學
ข้อนี้คือการมีการกระทำและพฤติกรรมเหมือนกับพระพุทธองค์ เมื่อประพฤติตามทุกประการแล้วจึงได้ชื่อว่า ศึกษาตามอย่างพระพุทธองค์ สัทธรรมปุณฑริกสูตรกล่าวว่า พระศากยมุนีพุทธะทรงเคยใกล้ชิดพระพุทธเจ้าองค์อื่นๆ มาแล้วนับร้อยพันหมื่นโกฏิอสงไขยพระองค์ และได้ประพฤติตามมรรคธรรมของพระพุทธเจ้าเหล่านั้น ด้วยความวีริยะแกล้วกล้า จนได้พระนามว่า สมันตสุตะ แปลว่า ผู้ได้สดับมาโดยรอบทั่วและยังได้สำเร็จในคัมภีรธรรมที่ไม่เคยมีมาก่อน เราท่านทั้งหลายก็ถือว่าได้อยู่ในธรรมสมัยของพระศากยมุนีพุทธเจ้า นับเป็นโชคดีที่เราไม่เกิดมาในสมัยที่ว่างจากพระธรรม หรือไปเกิดในที่ทุรกันดารไม่ได้ฟังธรรม จึงควรเร่งรีบปฏิบัติธรรมให้เกิดปัญญา และเจริญโพธิจิตไม่ให้เสื่อมถอย
ปัญญาที่แท้จริงสมบูรณ์รอบตามคัมภีร์อวตังสกะแบ่งได้ 2 ลักษณะที่สามารถนำมาใช้ประโยชน์คือ นำปัญญาชั่วคราว(事) มาเป็นอุปายะสั่งสอนสัตว์ ทำให้โปรดสัตว์ได้ทุกจำพวก และนำปัญญาที่จริงแท้(理) มาปรารถนาพุทธภูมิ ซึ่งจะทำให้สำเร็จพุทธภูมิได้แน่นอน เมื่อใช้ปัญญาทั้ง 2 ประเภทนี้ เราจึงศึกษาตามพระพุทธองค์ได้
เหมือนพระศากยมุนีพุทธเจ้าที่ตั้งแต่เริ่มเกิดโพธิจิตก็พากเพียรไม่เสื่อมถอย ได้สละชีพสังขารจำนวนประมาณไม่ได้เพื่อบริจาคเป็นทาน ครั้งหนึ่งได้เสวยพระชาติเป็นฤาษี เวลานั้นโลกยังไม่มีพุทธธรรม ฤาษีตนนี้กระหายใฝ่ธรรมยิ่งนัก พญามารจึงกล่าวว่า “เรามีพุทธพจน์ หากเธอสามารถถลกหนังออกมาเป็นกระดาษ เลาะเอากระดูกเป็นพู่กัน และกรีดเลือดเป็นน้ำหมึกแล้วไซร้ เราจะกล่าวแก่เธอ” เมื่อฤาษีได้ยินก็โสมนัสดีใจ แล้วถลกหนัง เลาะกระดูก กรีดเลือดทันที พญามารเมื่อเห็นเช่นนั้นก็ตกใจหนีกลับไป ฝ่ายฤาษีก็ประกาศความตั้งใจว่า “ผู้ใดมีพุทธธรรม จงมาแสดงแก่เราเถิด”
เวลานั้นมีโลกแห่งหนึ่งซึ่งห่างจากสหาโลกธาตุไป 32 แห่ง มีโลกชื่อว่า สมันตวิมล แปลว่า ไร้มลทินโดยรอบ มีพระพุทธเจ้าพระนามว่า ศุทธินามราชา พระพุทธเจ้าองค์นี้รีบเสด็จมาที่เบื้องหน้าของฤาษีตนนี้ แล้วทรงฉายพุทธรัศมีที่กายของฤาษีทำให้มีเนื้อหนังกลับเต็มดังเดิม แล้วประทานพระเทศนา เมื่อฤาษีตนนั้นได้สดับธรรมแล้ว ก็บรรลุปัญญาญาณที่ยิ่งใหญ่ แล้วได้สั่งสอนสรรพสัตว์ทั้งปวงต่อไป เรื่องนี้ทำให้ทราบว่า พระพุทธองค์ทรงเห็นแก่ธรรมมากจนไม่เสียดายชีพสังขาร แล้วนับประสาอะไรกับราชศักดิ์ ประเทศ บ้านเรือนและทรัพย์สมบัติทั้งหลาย
แม้กระทั่งการที่พระศาสดาทรงสำเร็จโพธิญาณ และทรงแสดงฤทธิ์อันน่าอัศจรรย์ ทรงนิรมาณกาย และทรงมีพระสุรเสียงที่สมบูรณ์วิเศษ สามารถอนุโลมตามความต้องการของผู้ได้ยินเพื่ออบรมสรรพสัตว์ จนถึงการเสด็จสู่มหาปรินิพพาน สิ่งทั้งปวงอันเป็นจริยาวัตรและกิจของพระพุทธองค์ เราจะขอประพฤติตามทั้งสิ้น
เหมือนกับพระศากยมุนีพุทธเจ้าและพระพุทธเจ้าองค์อื่นๆ ที่เราก็จะศึกษาตามด้วย เช่น เราจะศึกษาตามปณิธาน 48 ประการของพระอมิตายุสพุทธเจ้า ศึกษาตามปณิธานที่ยังประโยชน์สุขให้แก่สรรพสัตว์โดยไม่มีขอบเขตของพระไภษัชยคุรุพุทธเจ้า ศึกษาความเป็นผู้ไม่โกรธตามแบบพระอักโษภยพุทธเจ้า เป็นต้น ตามควรแก่สถานที่และเวลา เช่น พระพุทธองค์ ทรงสละร่างกายให้เสือหิว เราก็บริจาคทรัพย์สิ่งของให้ผู้ยากไร้ พระองค์พากเพียรในธรรมยิ่งกว่าชีวิต เราก็พยายามขวนขวายฟังธรรม ศึกษาและปฏิบัติธรรม เป็นต้น
เราจะศึกษาและประพฤติตามพระพุทธเจ้าทั้งหลายที่ประทับในโลกต่างๆ ทั่วอนันตจักรวาล เพื่อปรารถนาจะมีกุศลที่สมบูรณ์เหมือนพระพุทธเจ้าทั้งปวง เราจะใช้กาย วาจา ใจที่บริสุทธิ์ศึกษาตามพระพุทธเจ้าทั้งปวง จนกว่าอากาศ สัตว์โลก กิเลสและกรรมจะสิ้นสุด อย่างไม่เบื่อหน่ายเลย
มดเอ๊กซ:
9. อนุโลมตามหมู่สัตว์ 九者恒順眾生
ปณิธานข้อ 1-8 เป็นไปเพื่อปรารถนาพุทธภูมิ ข้อ 9-10 เพื่อประโยชน์ของหมู่สัตว์ พระพุทธเจ้าทั้งปวงทรงมีพระคุณธรรมเสมือนกัน แต่สรรพสัตว์มีทั้งดีและเลวต่างกัน เมื่อโปรดสัตว์จนสิ้นแล้วจึงจะได้พบพระตถาคต อ้างตามคำกล่าวของท่านเว่ยหล่างว่า “เมื่อรู้จักความเป็นสรรพสัตว์ จึงว่างจากสรรพสัตว์แล้วได้พบพระตถาคต เมื่อไม่รู้จักความเป็นสรรพสัตว์ ย่อมถูกความลุ่มหลงของความเป็นสรรพสัตว์ผูกมัด หมื่นกัลป์ก็ไม่เจอภาวะเดิมแท้” ดังนั้นเมื่อต้องการสำเร็จพุทธ จึงต้องรู้จักสรรพสัตว์เสียก่อน
วิมลเกียรตินิทเทศสูตร กล่าวว่า “วิมุตติของพระพุทธเจ้าทั้งปวง ก็เนื่องด้วยความปรารถนาของสรรพสัตว์” ความหมายคือเมื่อโปรดสัตว์น้อยก็รู้แจ้งน้อย โปรดสัตว์ได้ครึ่งเดียวก็รู้แจ้งครึ่งเดียว เมื่อโปรดสัตว์จนหมดสิ้นจึงรู้แจ้งโดยสมบูรณ์ เพราะได้มีและเข้าใจความเป็นสรรพสัตว์ จึงรู้แจ้งธรรมที่ไม่เกิด เพราะมองไม่เห็นสมมุติบัญญัติว่าเป็นสรรพสัตว์ แล้วจึงได้ชื่อว่า พุทธะ เทียบได้กับการรู้จักทุกข์อย่างถ่องแท้จึงละทุกข์เป็นสมุทัย
พระโพธิสัตว์เพราะมีปัญญาเช่นนี้ จึงไม่ย่อท้อเบื่อหน่ายในการโปรดสัตว์และการเวียนว่ายในสังสารวัฏเพื่อบำเพ็ญบารมีและโปรดสัตว์ไม่ว่าจะนานเพียงใด เพราะแม้แต่กาลเวลาในโลกใบนี้ของเรา ในแต่ละทวีปก็ยังมีช่วงของเวลาไม่เท่ากัน ในโลกธาตุต่างๆก็มีห้วงเวลาไม่เท่ากัน 1 วันคืนของสุขาวตีโลกธาตุนั้นเท่ากับ 1 กัลป์ของโลกนี้ แต่ 1 กัลป์ของสุขาวตีเป็น 1 วันคืนของกษายเกตุโลกธาตุของพระวัชระพุทธเจ้า และใน 1 กัลป์ของกษายะเกตุก็เท่ากับ 1 วันคืนของอนิวรรตจักรโลกธาตุ
สมันตภัทรมหาปณิธานข้อที่ว่าด้วยการอนุโลมตามสรรพสัตว์นี้ คือการช่วยหมู่สัตว์ให้บรรลุเป็นพระพุทธะ คือการอนุโลมตามพุทธภาวะของสรรพสัตว์ คือพยายามทำให้หมู่สัตว์บรรลุพุทธภาวะ ซึ่งแต่ละจำพวกก็ต้องมีวิธีการหรืออุปายะที่ไม่เหมือนกัน ไม่ใช่การอนุโลมตามนิสัยของสรรพสัตว์ เช่นไม่อนุโลมส่งเสริมการทำบาป โดยเมื่อทำให้เขาอิ่มใจพอใจเป็นสุขใจแล้ว ก็ปลูกฝังเหตุปัจจัยแห่งโพธิให้เจริญงอกงาม ด้วยการดูแลเอาใจใส่เหมือนทำกับพระพุทธเจ้า บิดามารดาซึ่งที่แท้แล้วสัตว์ทั้งหลายก็เคยเป็นพ่อแม่ของเรามาก่อนทั้งสิ้น เราจึงต้องช่วยให้พวกเขาตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าให้ได้
เมื่ออาศัยกำลังปณิธานของพระสมันตภัทรโพธิสัตว์ ทำให้สามารถทัศนาโลกธาตุต่างๆในธรรมธาตุทั่วทศทิศ มองเห็นสรรพสัตว์ทั้งหลายที่มีความแตกต่างกันนานัปการ ประดุจมหาสมุทรเดียวแต่มีเกลียวคลื่นนับหมื่นพัน ที่หากลมแห่งอวิชชาหยุดพัดพา มหาสมุทรย่อมสงบนิ่ง วิญญาณคือสิ่งที่ไปรับรู้อารมณ์ที่ส่งผ่านเข้ามาทางอายตนะทั้ง 6 เสมือนมหาสมุทร คือมหาสมุทรแห่งสภาวะของการปรุงแต่ง
พระพุทธเจ้า พระโพธิสัตว์ ล้วนมีอุปายะในการโปรดสัตว์ต่างๆมากมาย แต่อย่างไรก็คือการอนุโลมตามพุทธภาวะของสัตว์ทั้งสิ้น คือส่งเสริมให้ได้บรรลุพุทธผล เช่นพระกษิติครรภ์ช่วยสัตว์ในอบายภูมิ พระอวโลกิเตศวรโปรดสัตว์ด้วยความกรุณา พระมัญชุศรีเน้นด้านโลกุตระปัญญา พระไภษัชยคุรุพุทธเจ้าเน้นด้านโรคทางกายและทางใจ พระอักโษภยะพุทธเจ้าเน้นเรื่องความไม่โกรธ เป็นต้น หากสามารถอนุโลมตามสรรพสัตว์ได้ก็เพราะเรามองสรรพสัตว์ว่าประดุจพระพุทธะ เพราเห็นว่า สรรพสัตว์มีพุทธภาวะเหมือนเรา จะได้สำเร็จพุทธผลในอนาคตทั้งสิ้น ทวิบัญญัติ ทวิภาวะจึงหมดไปด้วยการมองแบบนี้ ได้อีกทางหนึ่ง
ดังนั้น เมื่ออาศัยกำลังแห่งสมันตภัทรปณิธาน เพื่อเข้าใจล่วงรู้จิตวิญญาณของหมู่สัตว์ก่อน จากนั้นจึงค่อยอนุโลมตามได้อย่างถูกต้อง เข้าใจว่าหมู่สัตว์นั้นมีเกิดโดยไข่ โดยครรภ์ โดยเถ้าไคล โดยผุดขึ้นเอง ซึ่งอาศัยดิน น้ำ ไฟ ลมในการก่อตั้งขึ้น บ้างก็อาศัยความว่างคืออากาศเกิดขึ้น เกิดตามขอนไม้คือเชื้อโรค เป็นสัตว์ที่อาศัยบนบก ในน้ำ ใต้ดิน บนอากาศ เป็นต้น
ศูรางคมสูตร(楞嚴經)กล่าวว่ามีถึง 12 จำพวก ซึ่งล้วนแต่มีรูปกายไม่เหมือนกัน มีลักษณะแข็งบ้าง นุ่มบ้าง น่ารักบ้าง น่าเกียจบ้าง อายุขัยก็มียาวนานและสั้น มีหลากหลายสีสัน และมีชื่อเรียกสายพันธุ์มากมายต่างกัน จิตภาวะก็มีความดีชั่ว กระด้างอ่อนโยน มีทั้งความเห็นชอบและเห็นผิด ชอบเคลื่อนไหว ชอบอยู่นิ่ง มีสัญชาตญาณดุร้ายหรือเป็นมิตร ล้วนแต่มีพฤติกรรมต่างกัน เป็นต้น บางประเภทก็มีอาภรณ์เป็นปีก ขน กระดอง เป็นต้น อาหารก็มีความต่างกัน แม้แต่มนุษย์เราเองก็ยังมีชาติกำเนิด ภูมิลำเนา วัฒนธรรมประเพณีต่างกัน สัตว์ทั้งหลายอันมี เทพ นาค อสูร คนธรรพ์ ครุฑ ก็ย่อมมีความต่างเช่นกัน บ้างก็มี 2 เท้า 4 เท้า หรือหลายเท้า
และยังแบ่งเป็นมีรูป ไร้รูป มีสัญญา ไร้สัญญา มีสัญญาก็ไม่ใช่ไม่มีสัญญาก็ไม่เชิง แต่บรรดาสัตว์เหล่านี้ยังไม่อาจหลุดพ้นจากภูมิทั้ง 3 คือ กามภพ รูปภพ อรูปภพ ซึ่งเราก็จะช่วยเหลือโดยการอนุโลมตามสัตว์จำพวกต่างๆเหล่านี้ จะนำอาหาร เครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่อาศัย ยารักษาโรคมาดูแล ประดุจการอุปัฏฐากดูแลบิดามารดาครูอาจารย์ ไม่กล้าดูแคลนสรรพสัตว์ เพราะว่าสรรพสัตว์ล้วนจะเป็นพระพุทธเจ้าในอนาคต ปณิธานข้อนี้ดูเหมือนใกล้ชิดกับชีวิตมนุษย์มากที่สุด เพราะมนุษย์ทั้งหลายไม่อยากเป็นทุกข์ หากมองกลับกันสรรพสัตว์ทั้งหลายนอกจากมนุษย์ก็อยากเป็นสุขเช่นกัน
หากพบผู้ป่วยไข้ก็จะเป็นโอสถ หากพบคนหลงทางก็จะชี้หนทางที่ถูกต้อง หากเข้าไปในสังสารวัฏที่มืดมิด ก็จะเป็นแสงสว่างแห่งนิพพาน หากขาดแคลนทรัพย์และธรรมก็จะเป็นจินดามณี เพราะอาศัยปณิธานของพระสมันตภัทรที่ยังประโยชน์แก่สรรพสัตว์ได้โดยเสมอภาคทำให้เข้าสู่ธรรมธาตุ และช่วยให้สามารถโปรดสรรพสัตว์จนหมดสิ้น
การอนุโลมตามสรรพสัตว์นี้ อุปมาน้ำที่อนุโลมตามภาชนะ ดั่งเงาที่อนุโลมตามวัตถุ ซึ่งการอนุโลมตามเพื่อช่วยให้หมู่สัตว์รู้แจ้งธรรมคือการสักการะพระพุทธเจ้าทั้งปวง การเคารพสรรพสัตว์ก็คือการเคารพพระพุทธเจ้าทั้งปวง ยิ่งสามารถทำให้สรรพสัตว์บำเพ็ญธรรมด้วยสภาวะเดิมแท้จนเกิดธรรมปีติ ก็คือการทำให้พระพุทธเจ้าทั้งปวงยินดี
นั่นเป็นเพราะพระพุทธเจ้าทั้งหลายปราศจากภาวะ หากพบว่ามีภาวะแห่งตนแล้ว ย่อมถือว่ามีการเข้าถึงและการไม่เข้าถึงเกิดขึ้น ความเห็นหรือทิฐิทั้งปวงย่อมเกิดตามขึ้น อัตตาและมานะก็จะยิ่งทวีขึ้นเช่นกัน ดังนั้นพระพุทธเจ้าทั้งปวงจึงปราศจากสังขารภาวะคือการปรุงแต่งทั้งปวง ได้แต่อาศัยมหากรุณาจิตเป็นสังขาร ตามที่สัทธรรมปุณฑริกสูตร ตอนอวโลกิเตศวรสมันตมุขปริวรรค ก็กล่าวว่า “พระอวโลกิเตศวรมีความกรุณาเป็นสังขาร มีศีลาจารวัตรดุจฟ้าร้อง มีจิตเมตตาดุจเมฆกลุ่มใหญ่ ที่เมื่อรวมกันแล้วเป็นฝนอมฤต ดับสิ้นเพลิงแห่งกิเลส” 悲體戒雷震，慈意妙大雲，澍甘露法雨，滅除煩惱焰。แสดงให้เห็นว่าทั้งความเมตตาและกรุณาของพระอวโลกิเตศวรผู้เป็นเลิศแห่งกรุณานี้ ก็ปราศจากสภาวะ เมื่อเมตตากรุณาและศีลาจารประกอบกันเป็นเมฆกลุ่มใหญ่ จึงกลั่นเป็นน้ำอมฤต ดับไฟกิเลสได้
ในข้อที่เป็นเมฆนี้ ก็ยังเป็นปริศนาธรรมที่ว่า ปกติเวลาฝนตกจากฟ้านั้นไม่ได้เลือกเลยว่าที่ใต้ฟ้าแห่งนั้นคือที่ใด ไม่เลือกชนชั้น บุคคลใดๆ เมื่อเหตุปัจจัยถึงพร้อมก็โปรยปรายฝนเท่าเทียมกัน เหมือนกับความเมตตากรุณาที่ไม่เลือกชนชั้นเช่นกัน เมื่อเราเมตตากรุณาใครโดยไม่แบ่งแยกว่าเขาเป็นญาติ เป็นมิตร หรือเป็นศัตรู เราและผู้นั้นย่อมจะมีใจอิ่มเอิบด้วยน้ำอมฤตนี้
เมื่อมหากรุณาจิตนั้นก็ปราศจากสังขาร เหตุเพราะสรรพสัตว์เป็นทุกข์จึงเกิดมหากรุณา มีกรุณายิ่งใหญ่จะปลดเปลื้องทุกข์ เมื่อไม่มีภาวะแห่งความรู้แจ้งหรือโพธิภาวะ ก็ย่อมไม่คิดจะเปลื้องทุกข์ให้หมู่สัตว์ ที่กล่าวเช่นนี้เพราะการคิดจะเปลื้องทุกข์ให้สรรพสัตว์เป็นเหตุให้เกิดโพธิจิต เหตุเพราะเกิดโพธิจิตจึงประพฤติโพธิจริยาแล้วได้สำเร็จพุทธผลในที่สุด
อุปมาสังสารวัฏเป็นป่ารกชัฏ ท่ามกลางเศษกระเบื้องกรวดทรายคือกิเลสเครื่องเศร้าหมอง ยังมีต้นโพธิ์เป็นราชาแห่งรุกขชาติ บรรดาสรรพสัตว์ล้วนสมบูรณ์ในพุทธภาวะอยู่แล้ว ก็คือเป็นส่วนรากของต้นโพธิ์ พระพุทธเจ้า พระโพธิสัตว์ทั้งหลายล้วนบำเพ็ญจริยานับประมาณมิได้จึงบรรลุคุณธรรมนับประมาณมิได้ถือเป็นดอกผลของต้นโพธิ์ พระโพธิสัตว์ใช้น้ำแห่งมหากรุณาประพรมรากโพธิ์คือสรรพสัตว์ จึงทำให้ต้นโพธิ์เจริญงอกงามออกดอกผล คือสรรพสัตว์ได้บรรลุเป็นพระพุทธเจ้าและโพธิสัตว์ทั้งปวง
เป็นเพราะพระโพธิสัตว์ทั้งหลายใช้น้ำแห่งมหากรุณาช่วยเหลือสรรพสัตว์ จึงทำให้เกิดโพธิจิต และจากโพธิจิตจึงก่อเกิดจริยาวัตรนานัปการอันเป็นไปเพื่อปลดเปลื้องทุกข์ของสรรพสัตว์อื่นๆ เมื่อสมบูรณ์ในกุศลทั้งปวงแล้วจึงได้สำเร็จพระอนุตรสัมมาสัมโพธิญาณ ดั่งคำที่ว่า “หากปราศจากความลุ่มหลงของสรรพสัตว์แล้วไซร้ โพธิญาณจะมาแต่ที่ไหน?”
พระโพธิสัตว์ทั้งหลายมีความเห็นว่า เพราะมีเธอจึงมีฉัน เมื่อเธอไม่มีฉันจึงไม่มี ซึ่งเป็นแนวคิดแบบหวนหลับสู่วัฏสงสารด้วยมหากรุณา แต่เมื่อพระโพธิสัตว์จะทำกิเลสนิพพานแล้วก็จะเห็นว่า เพราะมีฉันจึงมีเธอ เมื่อไม่มีฉันจึงไม่มีเธอ เป็นคุณลักษณะด้านมหาปัญญา ซึ่งในคัมภีร์อวตังสกสูตร()ก็กล่าวเช่นนี้ ในการคิดที่ทำให้พระโพธิสัตว์ทั้งหลายท่องเที่ยวไปในส่วนของโลกียะและโลกุตระได้โดยไม่ตกสู่สังสารวัฏและไม่ด่วนนิพพาน จึงเรียกว่า การนำมหาอุปายะ มาจัดแจงมหากรุณาและมหาปัญญาให้มีปริมาณที่เหมาะสม
อุบายในการประพฤติปณิธานข้อนี้คือ 1.กำหนดจิตว่า จิตเราไปอยู่ในจิตของสัตว์ทั้งปวง และ 2.สัตว์ทั้งปวงนั้นได้บรรลุเป็นพระพุทธเจ้า จะช่วยให้เราลดความยึดมั่นในตนและทวิภาวะ เกิดความเสมอภาค มองสรรพสัตว์ทั้งหลายจากพุทธภาวะภายใน
ด้วยเหตุนี้ โพธิญาณและสรรพสัตว์จึงเกี่ยวเนื่องกัน หากปราศจากทุกข์ของสรรพสัตว์ บรรดาโพธิสัตว์ก็ปราศจากที่กำเนิดแห่งโพธิจิต สุดท้ายก็ไม่อาจสำเร็จพระอนุตรสัมโพธิ เหตุที่บำเพ็ญจริยาและปณิธานของพระสมันตภัทร จึงสามารถทำให้ดวงจิตเข้าสู่ธรรมธาตุ ล่วงรู้ว่าสรรพสัตว์ล้วนมีพุทธภาวะจึงช่วยเหลือด้วยความเสมอภาค ทั้งไม่แบ่งแยกว่าสัตว์เหล่านั้นเป็นมิตรหรือศัตรู ไม่แบ่งแยกว่าเป็นเขาและเป็นเราจึงเรียกว่าสมบูรณ์พร้อมในมหากรุณา เมื่อใช้มหากรุณาจิตในการช่วยเหลือสัตว์โลกจึงสำเร็จคุณธรรมนานัปการ จึงถือเป็นการสักการะพระพุทธเจ้าอย่างแท้จริง เพราะอากาศธาตุ สัตวธาตุ กรรมและกิเลสของสัตว์ไม่สิ้นสุด การอนุโลมตามสรรพสัตว์ของเราเฃ่นนี้ก็ไม่สิ้นสุด ซึ่งเราจะประพฤติตามจริยาวัตรข้อนี้ด้วยกาย วาจา ใจที่บริสุทธิ์ สืบเนื่องไปไม่หยุดพัก และไม่เบื่อหน่ายเลย
นำร่อง
[0] ดัชนีข้อความ
[#] หน้าถัดไป
[*] หน้าที่แล้ว
Go to full version