เวลาอยากเขียน จิตก็ไหล ใจก็พุ่ง กระบี่คำ ปราณอักษรก็ทะยาน จนตามตัวเองไม่ทัน แล้ว จู่ ๆ มันก็อันตรธาน หายวับ ไปกับอะไรก็ไม่รู้ ขณะนี้ เราไม่อยากเขียนซะงั้น เรียกว่า แรงดลใจ ไม่ก็ แล้วแต่อารมณ์ คงใช่ ฝากภาพก่อนนอน ละกัน

<a href="https://www.youtube.com/v//g7eQ2x-Lk94" target="_blank" rel="noopener noreferrer" class="bbc_link bbc_flash_disabled new_win">https://www.youtube.com/v//g7eQ2x-Lk94</a> 

พงศาวดารจีน น่ำปักซ้อง ตำนานขุนศึกตระกูลหยาง

วีรกรรมของขุนศึกผู้เกรียงไกร กับท่านเปา บุ้นจิ้นผู้ทรงความยุติธรรม ร่วมกันปกป้องราชวงศ์ซ้องด้วยชีวิต อันเป็นที่มาของภาพยนตร์จีนกำลังภายในอันลือลั่น ขุนศึกตระกู ลหยาง... วรรณคดีพื้นบ้านเรื่องสำคัญของจีน ได้รับความนิยมแพร่หลายไม่น้อย กว่าเรื่องสามก๊ก ตระกูลหยางเป็นขุนศึกปกป้องราชวงศ์ซ่งถึงสามชั่วคน ทรงเกียรติคุณสูงสุดเหนือทหารตระกูลอื่นใดในประวัติศาสตร์จีน





วรรณกรรมพื้นบ้านเรื่องสำคัญของจีน ว่าด้วยพงศาวดารราชวงศ์ซ้องใต้และซ้องเหนือ กล่าวถึงขุนศึกทหารหาญ ข้าราชการที่จงรักภักดีต่อแผ่นดิน ยอมสละแม้ชีวิต เช่น ตำนานวีรกรรมของเหล่าตระกูลหยาง (ตระกูลเอีย) สี่รุ่น ที่ร่วมกันพิทักษ์ราชวงศ์ซ้องด้วยความซื่อสัตย์และกล้าหาญ ทรงเกียรติคุณสูงสุดเหนือทหารตระกูลใด ในประวัติศาสตร์จีน จนมีการนำมาสร้างเป็นภาพยนต์ชุด ขุนศึกตระกูลหยาง

<a href="https://www.youtube.com/v//3-yFaXkh-fs" target="_blank" rel="noopener noreferrer" class="bbc_link bbc_flash_disabled new_win">https://www.youtube.com/v//3-yFaXkh-fs</a> 

https://youtu.be/3-yFaXkh-fs?si=hxOv4NKfWJWcPC9u

ยังไม่จบ เขาจะลง เรื่อย ๆ https://youtube.com/@Nonn45?si=xXq2902py2F6d83P

การเวียนว่ายตายเกิด การระลึกชาติของพระอริยสงฆ์ #หนังสือพูดได้ #เวียนว่ายตายเกิด


สารคดี วัฒนธรรมประเพณีและความเชื่อ

บุคคลพึงมีธรรมะเป็นสรณะที่พึ่งที่ระลึก



<a href="https://www.youtube.com/v//7UnlQpupimE" target="_blank" rel="noopener noreferrer" class="bbc_link bbc_flash_disabled new_win">https://www.youtube.com/v//7UnlQpupimE</a> 

https://youtu.be/7UnlQpupimE?si=hya1I6-oFMQvYzmX

Rise & Fall : การเกิดขึ้นและล่มสลายของอาณาจักรชัมบาลา

โพสต์โดย วัชรสิทธา

บทความโดย วิจักขณ์ พานิช



ชัมบาลา คือดินแดนในตำนาน โลกพระศรีอาริย์ สังคมในอุดมคติ มณฑลการตื่นรู้ที่เต็มไปด้วยผู้คนที่ฝึกตนบนหนทางแห่งความเปิดกว้างและกล้าหาญ

ตำนานชัมบาลาถูกปลุกให้มีชีวิตโดย เชอเกียม ตรุงปะ รินโปเช ธรรมาจารย์ชาวทิเบตผู้วางรากฐานพุทธธรรมในโลกตะวันตก แทนที่จะพาผู้คนย้อนเวลากลับไปหาอดีต ตรุงปะมองเห็นความเป็นไปได้ในการค้นพบชัมบาลา ในบริบทโลกสมัยใหม่ ในปัจจุบันขณะที่เรากำลังมีชีวิตอยู่

ในปี 1970 ตรุงปะเดินทางไปถึงสหรัฐอเมริกา เริ่มต้นวางรากฐานการส่งผ่านจิตวิญญาณพุทธธรรมให้แก่ศิษย์ชาวตะวันตก เขาเลือกใช้แนวทาง “ไตรยาน” อันประกอบด้วยหินยาน มหายาน และวัชรยาน ฝึกนักเรียนของเขาตั้งแต่สมถะ-วิปัสสนา ไปจนการปฏิบัติสาธนาและการภาวนาไร้รูปแบบขั้นสูงอย่าง มหามุทรา – ซกเช็น เมื่อมีประสบการณ์บนเส้นทางพุทธธรรมหนักแน่นและมั่นคงมากพอ ในปี 1976 ตรุงปะจึงเริ่มถ่ายทอดคำสอนชัมบาลาออกมาอย่างเป็นระบบ

ในมุมมองของตรุงปะ เส้นทางจิตวิญญาณสามารถถูกสื่อสารพ้นไปจากกรอบคิดทางศาสนา ย้อนกลับไปหารากกำเนิดของภูมิปัญญานักรบโบราณ อย่างในทิเบต อเมริกันอินเดียนส์ หรือนักรบซามูไรของญี่ปุ่น การภาวนาเป็นหัวใจในวิถีการฝึกตนของผู้กล้า เปรียบได้กับหนทางอันศักดิ์สิทธิ์ของนักรบ แม้จะยังคงมีกลิ่นอายของคำสอนพุทธศาสนา แต่คำสอนชัมบาลานำเสนอภาษาของประสบการณ์ เปิดจินตนาการใหม่ให้การปฏิบัติธรรม เชื่อมต่อสภาวะการตื่นรู้ภายใน กับโลกศักดิ์สิทธิ์อย่างน่าทึ่ง

ธรรมะอันเป็นสากล

ธรรมะในชัมบาลา คือการเชื่อมสมดุล ดิน-ฟ้า นักรบชัมบาลาฝึกดำรงอยู่อย่างผ่อนคลายในเนื้อในตัว การประสานกาย-จิต เปลือยเปล่าในพื้นที่ว่างระหว่างฟ้า-ดิน ดำรงตนอย่างเปิดเผยและสง่างาม “Shape of the Warrior” การตั้งแกนตรงด้วยท่าทีที่องอาจของนักรบ วิถีภาวนาแบบนักรบชัมบาลาให้ความรู้สึกที่แตกต่างจากการนั่งภาวนาในพุทธศาสนา ตรงที่แสดงออกถึงความเปิดกว้างและกล้าเผชิญต่ออะไรก็ตามที่อยู่ตรงหน้า ดังนิยามของนักรบที่ว่า ” The warrior is the one who is not afraid of space” – นักรบคือคนที่ไม่เกรงกลัวพื้นที่ว่าง

การดำรงอยู่ตรงนั้น ณ วินาทีนั้นอย่างมั่นใจ มาจากการที่นักรบฝึกที่จะสัมพันธ์กับธรรมชาติของ “ฺBasic Goodness” หรือ ความดีพื้นฐาน เปิดหัวใจที่ทั้งอ่อนโยนและกล้าหาญ หัวใจแห่งความเศร้าที่จริงแท้ “Genuine Heart of Sadness” พร้อมให้โลกเข้ามาสะกิดและสั่นสะเทือนในใจนั้นได้อย่างไม่ขัดขืน หัวใจที่อ่อนโยนและวางใจในความดีพื้นฐานนี้เองที่ทำให้นักรบชัมบาลามี Primordial Confidence “ความมั่นใจเดิมแท้” การวางใจสูงสุดใน “The Great Eastern Sun” ความตื่นรู้ที่ดำรงอยู่ในตนเองและในสรรพสิ่งอย่างไม่มีเงื่อนไข นักรบปลุกพลังอำนาจภายในตน พลังม้าลม “Wind Horse” ที่พานักรบขึ้นขี่ความกลัว เปิดช่องสัญญาณ สัมพันธ์กับสิ่งต่างๆ ด้วยการใส่ใจและชื่นชมในรายละเอียดเล็กๆ ของสิ่งนั้นๆ อย่างที่เป็น พลังภายในเข้าไปปลุกเสกพลังศักดิ์สิทธิ์ตามธรรมชาติ เกิดเป็นมณฑลแห่งพลัง “Drala” นักรบกลายร่างสู่สัตว์วิเศษทั้งสี่แห่งความมั่นใจเดิมแท้ “The Four Dignities” อันได้แก่ เสือ มังกร สิงโตหิมะ และครุฑ

Creation & Completion การรังสรรค์ของมณฑลแห่งการตื่นรู้

ในมณฑลกว้างใหญ่แห่งความเป็นเช่นนั้น
ในการรังสรรค์ของแสงจ้า
ปาฏิหาริย์ของรูป เสียง สัมผัส
ได้กลายเป็นพุทธปัญญาทั้งห้าของเหล่าพุทธะ
นี่คือมณฑลการตื่นรู้ที่ไม่เคยถูกสรรค์สร้าง  แต่กลับสมบูรณ์อยู่เสมอ
มันคือมหาปีติ  เดิมแท้ และแผ่ซ่านไปรอบทิศ ฮุ่ม

สาธนามหามุทรา รจนาโดย เชอเกียม ตรุงปะ รินโปเช

โลกศักดิ์สิทธิ์แห่งชัมบาลา คือมณฑลการตื่นรู้ที่รังสรรค์ขึ้นจากความว่าง เส้นทางการฝึกตนบนทัศนะไตรยาน เมื่อมาถึงขั้นวัชรยาน ความว่างแสดงออกถึงธรรมชาติแห่งตถาคตครรภ์ – สถานที่ให้กำเนิดทุกสภาวะธรรมที่ปรากฏ ในการภาวนาแบบวัชรยานที่เรียกว่า สาธนา ประกอบด้วยสองส่วนหลัก ได้แก่ ส่วนการรังสรรค์มณฑล (Creation) และ ส่วนการสลายมณฑล (completion)

จากพื้นของความว่าง สะท้อนถึงคุณสมบัติของ Unconditional Goodness ทุกสภาวะธรรมที่ก่อกำเนิดขึ้นในมณฑลนั้น ล้วนสำแดงธรรมชาติของความดีพื้นฐาน แผ่ซ่านวิสัยทัศน์แห่งการตื่นรู้อันยิ่งใหญ่ อาณาจักรชัมบาลาก่อกำเนิดขึ้น ไม่ใช่อย่างล่องลอยเพ้อฝัน ทว่าดำรงมั่นอยู่บนสายธรรมประสบการณ์ของเหล่านักรบในอดีต ปัจจุบัน และอนาคต

หลังจากถ่ายทอดคำสอนชัมบาลาและวิสัยทัศน์อันยิ่งใหญ่ของ Secular Enlightenment เชอเกียม ตรุงปะ ก็ได้สถาปนาตนเองเป็นกษัตริย์แห่งชัมบาลา (Sakyong King) นามว่า “Dorje Dradul of Mukpo” โดยมีท่าน ดิลโก เคียนเซ รินโปเช มาประกอบพิธีอภิเษกให้ เหมือนกับพิธีอภิเษกที่ทำให้กับกษัตริย์ในราชวงศ์ภูฎานตอนขึ้นครองราชย์




ประเทศชัมบาลา ธงชาติ เพลงชาติ ราชวงศ์ และกองทัพ

ในฐานะกษัตริย์แห่งชัมบาลา ตรุงปะยังไม่หยุดอยู่แค่นั้น เขาใช้ศักยภาพทั้งทางศิลปะ จิตวิญญาณ และการเป็นผู้นำ รังสรรค์โลกอันศักดิ์สิทธิ์แห่งชัมบาลาเป็นรูปธรรมจับต้องได้ แปรเปลี่ยนสังฆะทางธรรมที่มีศิษยานุศิษย์จำนวนมาก ให้กลายเป็นประเทศชัมบาลา เสกธงชาติ เพลงชาติ ตราสัญลักษณ์ ประเพณี วัฒนธรรม ฯลฯ ตรุงปะมีบทบาทสำคัญทั้งในฐานะผู้นำประเทศ กษัตริย์แห่งราชวงศ์ ศูนย์รวมจิตใจ คุรุทางจิตวิญญาณ และผู้นำกองทัพ










คำสอนชัมบาลาในฐานะ Pre-Yana และ 4th Yana

เรจินัลด์ เรย์ ศิษย์ของเชอเกียม ตรุงปะ ให้มุมมองที่น่าสนใจว่า คำสอนชัมบาลา สามารถถูกมองเป็นคำสอนในขั้น Pre Hinayana หรือ Post Vajrayana ก็ได้ ในมุมหนึ่ง คำสอนชัมบาลาช่วยเปิดวิสัยทัศน์อันไพศาล ก่อกำเนิดแรงบันดาลใจ สู่การอุทิศตนบนเส้นทางจิตวิญญาณ และในอีกมุมหนึ่ง คำสอนชัมบาลาคือผลลัพธ์ของวัชรยาน หากหินยาน มหายาน และวัชรยาน คือยานทั้งสามแห่งการฝึกตน ชัมบาลาก็อาจเปรียบได้กับ “ยานที่สี่” หรือ The Fourth Yana ที่สำแดงถึงพลานุภาพแห่งการตื่นรู้ ไปพ้นกรอบคิดทางศาสนา

กระนั้นก็มีผู้ตั้งข้อสังเกตว่า การปฏิบัติตามคำสอนชัมบาลา โดยปราศจากรากฐานการฝึกตนผ่านยานทั้งสาม อาจนำไปสู่แนวโน้มของ “วัตถุนิยมทางจิตวิญญาณ” ได้โดยง่าย ดังนั้นในมุมมองของเชอเกียม ตรุงปะ คำสอนชัมบาลา กับ คำสอนพุทธธรรม จำเป็นต้องฝึกฝนไปควบคู่กัน

ผู้สืบทอด ในระบอบการเมืองของอาณาจักรชัมบาลา

อาจกล่าวได้ว่า เชอเกียม ตรุงปะ ปกครองอาณาจักรชัมบาลาด้วยพลังวิเศษแห่งธรรมะ เพื่อสานต่อพันธกิจนี้ให้คงอยู่ เขาได้แต่งตั้งผู้สืบทอดไว้ 2 คน คนแรกคือ “Vajra Regent” โอซิล เท็นซิน (โธมัส ริช) ทายาทธรรมฝั่งพุทธธรรม และ “Sawang” ปัจจุบันคือ ศากยัง มีพาม ลูกชายคนโตของตรุงปะ ทายาทธรรมฝั่งชัมบาลา

ในการเลือกทายาทธรรมทั้งสอง ตอกย้ำความแยกขาดจากกันไม่ได้ของคำสอนพุทธธรรมกับคำสอนชัมบาลา ทั้งในแง่ของการปกครอง จำเป็นต้องมีการคานอำนาจซึ่งกันและกัน ระหว่างกษัตริย์และผู้นำชุมชนทางจิตวิญญาณ สังคมแห่งการตื่นรู้ต้องไม่ติดอยู่กับความเป็นพุทธจนเกินไป และไม่ติดอยู่ในอุดมคติจนล่องลอยเกินไปเช่นเดียวกัน

ในคำสอนชัมบาลา กล่าวถึง “ลำดับชั้นตามธรรมชาติ” Natural Hierachy และ “ราชวงศ์อันเป็นสากล” Universal Monarch ซึ่งเกิดขึ้นจากการเคารพในปัญญาญาณเดิมแท้ของแต่ละบุคคล ยกตัวอย่างเช่น ความสัมพันธ์ระหว่าง ครู กับ ศิษย์ ไม่อาจเท่าเทียมกันในแบบประชาธิปไตยได้ ครูย่อมมีอำนาจเหนือศิษย์ กระนั้นก็สามารถใช้อำนาจนั้นในหนทางที่เอื้อให้ศิษย์เติบโตและส่งเสริมศักยภาพให้กับศิษย์ได้ เช่นเดียวกันกับในแง่ปกครอง ต้องให้อำนาจในการตัดสินใจเด็ดขาดแก่กษัตริย์ผู้ปกครองเช่นกัน ทั้งนี้พึงตระหนักว่า อำนาจ ทั้งในทัศนะของพุทธและของชัมบาลา คืออำนาจที่มาจากธรรมะ ที่เปิดกว้างต่อความเห็นต่าง ความท้าทาย และความโกลาหลอยู่ตลอดเวลา อีกทั้งไม่ได้หมายความว่า อนาคตของชัมบาลา จะขึ้นอยู่กับคนคนเดียว เพราะสูงสุดแล้ว “ทุกคนคือผู้สืบสายธรรม… ทุกคนคือนักรบชัมบาลา”


อาณาจักรชัมบาลาหลังยุคก่อตั้ง

เชอเกียม ตรุงปะ จากโลกนี้ไปเมื่อเมษายน ปี 1987 เขาได้ทิ้งมรดกธรรมไว้มากมาย รวมถึงวิสัยทัศน์อันยิ่งใหญ่ของชัมบาลา ที่ปรากฏขึ้นอย่างแจ่มชัดบนโลกนี้ในช่วงเวลาที่ตรุงปะมีชีวิตอยู่ ความท้าทายคือ แล้วเราจะสืบต่อความรุ่งโรจน์นั้นต่อไปอย่างไร?

ความท้าทายแรกเกิดขึ้นเมื่อ Vajra Regent (ทายาทธรรมฝั่งพุทธธรรม) เสียชีวิตลงด้วยโรคเอดส์ ทำให้สายสืบทอดพุทธธรรมของเชอเกียม ตรุงปะ ไม่มีผู้สืบต่อสายธรรมอย่างเป็นทางการ เหลือแต่ “สว่าง” ที่ต่อมาได้รับการสถาปนาขึ้นเป็นกษัตริย์แห่งชัมบาลาคนต่อไป นามว่า “ศากยัง มีพาม” ธรรมาจารย์ชาวทิเบตให้คำแนะนำว่า ควรรวบอำนาจการปกครองทั้งหมดให้ ศากยัง มีพาม ดูแล จึงกลายเป็นว่าทั้งสายพุทธธรรมและสายชัมบาลา ถูกปกครองโดยผู้นำคนเดียวเบ็ดเสร็จเด็ดขาด

บางคนอาจมองว่า ก็ไม่เห็นแปลกอะไร ในเมื่อสมัยผู้ก่อตั้งก็เป็นเช่นนั้น อีกทั้ง ศากยัง มีพาม ก็เป็นถึงลูกชายของคุรุผู้ยิ่งใหญ่ ที่เพิ่งได้รับการค้นพบว่าเป็น คุรุมีพาม ผู้ยิ่งใหญ่ กลับชาติมาเกิดด้วยแล้ว เขาจึงควรได้รับอำนาจทั้งหมดในการปกครอง ทั้งๆ ที่ในความเป็นจริงแล้ว ศากยัง มีพาม ไม่ได้รับการถ่ายทอดคำสอนพุทธธรรมอย่างเข้มข้นเป็นระบบ จากเชอเกียม ตรุงปะ ในฐานะศิษย์ใกล้ชิด เหมือนศิษย์ชาวตะวันตกคนอื่นๆ

อีกนัยหนึ่ง การรวบอำนาจเบ็ดเสร็จมาสู่ ศากยัง มีพาม เสมือนหนึ่งการมองข้ามความสำคัญของ สายพุทธธรรม ที่เชอเกียม ตรุงปะ ถ่ายทอดสู่ศิษย์ชาวตะวันตก หรือกระทั่งไม่ไว้ใจการสืบต่อสายธรรมในหมู่ศิษย์ชาวตะวันตก ด้วยนั่นเอง




ความเสื่อมสลายของอาณาจักรชัมบาลา

ในปี 2004 เรจินัลด์ เรย์ ได้ขอแยกตัวจากชัมบาลา ด้วยเหตุผลที่ว่า เขาไม่ได้รับอนุญาตจาก ศากยัง มีพาม ให้ถ่ายทอดคำสอนวัชรยานที่ได้รับจากเชอเกียม ตรุงปะ แก่กลุ่มลูกศิษย์ของเขา ด้วยเหตุผลที่ว่า อำนาจการมอบคำสอนวัชรยาน อยู่ที่ศากยัง มีพาม เพียงคนเดียวเท่านั้น นอกจากนั้นทิศทางการนำเสนอคำสอนของ ศากยัง มีพาม ยังมีความแตกต่างจากเชอเกียม ตรุงปะ มากขึ้นเรื่อยๆ เหตุการณ์นี้ทำให้เกิดการแตกหักในชุมชนอย่างรุนแรง บ้างก็กล่าวหาว่า เรจินัลด์ เรย์ เป็นคนทรยศ บ้างก็ว่า ศากยัง มีพาม ไม่เคารพอำนาจการสืบทอดพุทธธรรมที่เชอเกียม ตรุงปะ มอบไว้ให้กับศิษย์ใกล้ชิด

ผลที่ตามมาอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ คือรอยร้าวในชุมชน เกิดคำถาม ความสงสัย ความไม่ไว้วางใจ และความไม่ปรองดอง ท้าทายต่อสันติภาพในอาณาจักรชัมบาลา ซึ่งในแง่มุมนี้ถือเป็นความรับผิดชอบของ ศากยัง มีพาม ในฐานะผู้นำโดยตรง

หลายปีต่อมา มีพายุลูกใหญ่โหมเข้าซัดชุมชนชัมบาลาอีกครั้ง ศากยัง มีพาม ถูกเปิดโปงถึงพฤติกรรมทำร้ายผู้อื่น ที่เขากระทำความรุนแรงต่อศิษย์ใกล้ชิด ทั้งความรุนแรงทางร่างกายและทางเพศ ระหว่างกระบวนการพิสูจน์ความจริง เขาถูกเรียกร้องจากชุมชนให้ลงจากอำนาจ และหลังจากนั้นเป็นต้นมา อาณาจักรชัมบาลาก็อยู่ในสถานะที่ปราศจากผู้นำอย่างสิ้นเชิง

องค์กรชัมบาลาเริ่มประสบปัญหาทางการเงินและเข้าสู่ภาวะล้มละลาย สมาชิกจำนวนมากเดินออกจากสังฆะ ศูนย์ปฏิบัติธรรมหลายแห่งต้องปิดตัว และทรัพย์สินจำนวนมากถูกขายทอดตลาด เพื่อเอาเงินมาชำระหนี้สิน

อนาคตของชัมบาลา

การเกิดและการล่มสลายของอาณาจักรชัมบาลาในช่วงชีวิตของเชอเกียม ตรุงปะ และทายาทธรรมรุ่นแรก สะท้อนให้เห็นถึงสภาวะธรรมอันศักดิ์สิทธิ์ที่ปรากฏขึ้นจากความว่าง และสลายกลับคืนสู่ความว่าง

อาณาจักรอันยิ่งใหญ่ที่รังสรรค์ขึ้นมาจากวิสัยทัศน์แห่งการตื่นรู้ จะยังดำรงอยู่ในใจผู้คนที่อุทิศตนให้กับสัจธรรมแห่งความจริงแท้และกล้าหาญได้หรือไม่? พันธกิจในการนำพาสรรพสัตว์ออกจากความมืดมิดจะยังคงดำเนินต่อไปได้หรือเปล่า? เหล่านักรบผู้มาก่อนได้มอบปัจฉิมโอวาทล้ำค่า ว่าบนเส้นทางอันศักดิ์สิทธิ์ นักรบพึงดำรงตนอยู่บนความไม่ประมาทเสมอ ไม่มียกเว้น

ชัมบาลาในฐานะองค์กรอาจกำลังอยู่ในช่วงเวลายากลำบาก ทว่าชัมบาลาในฐานะคำสอน ยังดึงดูดผู้คนให้เข้ามาสู่เส้นทาง ที่ครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์ มีนักรบผู้กล้า ประกาศก้องให้เห็นแล้วว่า ชัมบาลาสามารถเกิดขึ้นได้จริงตรงหน้า แม้เป็นเพียงวาบเดียว ก็สว่างจ้า ตราตรึง

และในส่วนลึกที่สุด ชัมบาลาในฐานะอาณาจักรใจ จะดำรงอยู่ตรงนั้นเสมอ ไม่แปรเปลี่ยน ไม่มีอะไรมาทำลายได้

…แล้วทุกอย่างก็กลับมาสู่จุดเริ่มต้น

อนาคตของชัมบาลา ขึ้นอยู่กับเราทุกคน ที่นี่ และตรงนี้

เหล่านักรบ ที่แม้หัวใจแตกสลลาย จะยังคงวางใจในความดีพื้นฐานของมนุษย์
และไม่ว่าเกิดอะไรขึ้น พวกเขาจะยังเชื่อมั่นว่า the Great Eastern Sun always arises.


shambhala trungpa ชัมบาลา วิจักขณ์ พานิช เชอเกียม ตรุงปะ

จาก https://www.vajrasiddha.com/article-risenfall/

วัชรสิทธา

สถาบันวัชรสิทธา ก่อตั้งขึ้นเพื่อเป็นพื้นที่ทดลองทางการศึกษา บนพื้นฐานของการภาวนา การใคร่ครวญด้วยใจ และการแลกเปลี่ยนประสบการณ์อย่างเป็นมนุษย์ระหว่างผู้เรียน

23 มีนาคม 2566 |  ศาสนา ประเพณี พิธีกรรม

อนันต์ สมมูล


พิธีสวดภาณยักษ์ : ความหมายและการเปลี่ยนแปลง




รูปที่ 1 ปกหนังสือ พิธีสวดภาณยักษ์ : ความหมายและการเปลี่ยนแปลง
หมายเหตุจาก. ห้องสมุดศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

           นักมานุษยวิทยาที่ศึกษาพระพุทธศาสนาในสังคมไทยแบ่งรูปแบบพุทธศาสนาออกเป็นสองรูปแบบ คือ พระพุทธศาสนาในอุดมคติ ที่ยึดเอาพระธรรมคำสอนตามคัมภีร์พระไตรปิฎกเป็นหลัก เน้นเรื่องการดับทุกข์ การปฏิบัติธรรมเพื่อการดำเนินชีวิตประจำวันและการพ้นทุกข์ และ พระพุทธศาสนาระดับชาวบ้าน ที่ผสมผสานพุทธศาสนากับลัทธิความเชื่อของพื้นบ้านเข้าด้วยกัน ให้ความสำคัญกับความเชื่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ อำนาจลึกลับเหนือธรรมชาติ เชื่อเรื่องการเวียนว่ายตาย - เกิด เรื่องอดีตชาติ ชาติภพหน้า รวมทั้งเรื่องนรก สวรรค์ ผี เทวดา นางฟ้า พระอินทร์ พระพรหม ยมบาล และยักษ์ พิธีสวดภาณยักษ์ จัดอยู่ในรูปแบบพระพุทธศาสนาระดับชาวบ้าน ซึ่งเดิมตำนานการสวดภาณยักษ์มีจุดประสงค์หลักคือการสวดเพื่อปกป้องคุ้มครองพุทธบริษัทให้ได้ปฏิบัติธรรมอย่างสงบสุข แต่ปัจจุบันถูกนำมาใช้ในเชิงไสยศาสตร์ สวดเพื่อไล่ภูตผีปีศาจ แก้คุณไสยมนต์ดำ ไล่สิ่งอัปมงคล และเสริมสิริมงคล
แก่ผู้ร่วมพิธี

           หนังสือ “พิธีสวดภาณยักษ์ : ความหมายและการเปลี่ยนแปลง” เป็นผลงานที่นักมานุษยวิทยาทั้งสามท่านได้แก่ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ฉวีวรรณ ประจวบเหมาะ  รองศาสตราจารย์ ดร.พิเชฐ สายพันธ์ และ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สิริพร สมบูรณ์บูรณะได้ร่วมกันเข้าไปวิจัยและเก็บข้อมูลพิธีสวดภาณยักษ์ในพื้นที่กรุงเทพฯ และปริมณฑล (นนทบุรี ปทุมธานี นครปฐม) ระหว่างปี พ.ศ. ๒๕๔๐-๒๕๔๓ เพื่อทำความเข้าใจปรากฏการณ์ทางสังคมที่สะท้อนผ่านพิธีกรรมสวดภาณยักษ์ เพื่อชี้ให้เห็นความสัมพันธ์และปฏิบัติการทางสังคมและวัฒนธรรมขณะที่ประเทศไทยเกิดวิกฤตการณ์ทางการเงิน หรือที่รับทราบโดยทั่วกันว่า “วิกฤตต้มยำกุ้ง” คณะนักวิจัยใช้วิธีการเก็บข้อมูลที่เรียกว่า “การสังเกตการณ์อย่างมีส่วนร่วม (Participant Observation)” เพื่อทำความเข้าใจวัฒนธรรมของกลุ่มชนอื่นที่แตกต่าง โดยไม่วินิจฉัย แต่พยายามทำความเข้าใจพฤติกรรมของบุคคลในบริบทของวัฒนธรรมและสภาพแวดล้อมในแต่ละท้องถิ่นอย่างรอบด้าน ขณะเดียวกันก็ได้ทบทวนพัฒนาการการศึกษาความเชื่อ พิธีกรรม ในมุมมองมานุษยวิทยาเพื่อทำความเข้าใจความเชื่อและพิธีกรรมสวดภาณยักษ์ การเก็บข้อมูลครั้งนี้คณะวิจัยมีข้อจำกัดเรื่องพื้นที่จัดงานที่เปลี่ยนไปตามวัดวาอารามต่าง ๆ แบบไม่ซ้ำพื้นที่ คณะผู้วิจัยพยายามรักษาหลักการพื้นฐานของการสังเกตอย่างมีส่วนร่วม เช่น เข้าร่วมพิธีกรรมเสมือนเป็นคนใน การพูดคุยซักถาม สังเกตผู้เข้าร่วมพิธี ร่วมทำกิจกรรมต่าง ๆ ในพิธีตั้งแต่ต้นจนจบ ให้ความสำคัญกับทุกประเด็นทั้ง จำนวนพิธีกรรม ช่วงเวลาประกอบพิธี จำนวนคนเข้าร่วมพิธี ภูมิหลังของผู้ให้ข้อมูล ฯลฯ เพื่อให้ผู้อ่านได้เข้าใจที่มาของข้อมูล และข้อจำกัดต่าง ๆ ในการเก็บข้อมูล

           คำว่า ภาณยักษ์ (อ่านว่า พา นะ ยัก) มาจากคำว่า ภาณ แปลว่า การบอก การกล่าว ดังนั้นคำว่า ภาณยักษ์ จึงแปลว่า คำบอกของยักษ์ หรือ คำกล่าวของยักษ์ การสวดภาณยักษ์ คือ การสวด อาฏานาฏิยสูตร ซึ่งมีอยู่ในคัมภีร์ทีฆนิยาย ปาฏิกวรรค ด้วยมีเรื่องเล่าถึงพระสูตรนี้ว่า ขณะที่พระพุทธเจ้าประทับอยู่บนเขาคิชฌกูฏ ในเมืองราชคฤห์ เวลากลางคืน ท้าวเวสวัณ (ท้าวกุเวร) ได้นำท้าวจตุโลกบาล ผู้เป็นใหญ่ในสวรรค์ชั้นจาตุมหาราชิกา มีท้าวธตรัฏฐะ ท้าววิรุฬหกะ ท้าววิรูปักขะ พร้อมด้วยบริวาร ได้เข้าเผ้าพระพุทธเจ้า เพื่อถวายคำประพันธ์ “อาฏานาฏิยา รกฺขา” ที่พวกตนร่วมกันประพันธ์ขึ้น และกราบทูลว่า
“มียักษ์ชั้นผู้ใหญ่ ชั้นกลาง ชั้นต่ำ และบริวารไม่พอใจหลักธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้าที่ห้ามฆ่าสัตว์ ห้ามลักทรัพย์ - ห้ามดื่มสุราเมรัย เกรงว่ายักษ์และบริวารจะมาทำร้ายพุทธบริษัท ทั้งภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก อุบาสิกา จึงขอถวาย อาฏานาฏิยสูตร ไว้ให้พระภิกษุ ภิกษุณีใช้สวดเพื่อป้องกันภัย คุ้มครองรักษา ไม่ให้ถูกเบียดเบียน และให้เหล่ายักษ์และบริวารเกิดความเลื่อมใสในพระศาสนา การสวดภาณยักษ์หรืออาฏานาฏิยปริตรตามที่ปรากฏในพระไตรปิฎกมีจุดประสงค์หลักคือการคุ้มครองพุทธบริษัทให้ได้ปฏิบัติธรรมอย่างสงบสุข

           คณะผู้วิจัยยังได้ศึกษารวบรวมประวัติความเป็นมา ภาพรวมการเปลี่ยนแปลงของการสวดพระปริตร หรือ การสวดภาณยักษ์ จากเอกสารและตำราต่าง ๆ เพื่อสืบที่มาที่ไปของพิธีกรรมดังกล่าว และทราบว่า ประเพณีการสวดแบบนี้เกิดขึ้นในลังกาทวีป ๕๐๐ ปีหลังพุทธกาล ต่อมาพระพุทธศาสนาสายลังกาวงศ์ ได้เผยแพร่มายังนครศรีธรรมราชและสุโขทัย และรัฐสยามรับเอาแบบอย่างพิธีตรุษจากลังกามาปรับใช้ในพิธีหลวง ดังได้พบหนังสือภาณวารฉบับฝีมือเขียนสมัยอยุธยาตอนปลายที่หอพระสมุดวชิรญาณ จึงเป็นไปได้ว่ามีการสวดภาณวารตั้งแต่สมัยอยุธยา โดยใช้สวดในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก (ในส่วนพระราชพิธีเฉลิมพระราชมณเฑียร) ดังปรากฏในคำให้การขุนหลวงหาวัด (ฉบับหลวง) ว่า พระเจ้าแผ่นดินอยุธยาได้นิมนต์พระสงฆ์มาเจริญพระพุทธมนต์สัตวารและภาณวารและสมัยรัตนโกสินทร์ จารีตการสวดพระปริตรตามแบบแผนที่ปฏิบัติสืบกันมาเรียกว่า  “ราชปริตฺต” ที่พระมหากษัตริย์มีรับสั่งให้พระสงฆ์สวดในงานพิธีหลวง และปฏิบัติสืบต่อกันมาตามจารีตปฏิบัติในราชประเพณีโบราณของไทยปรากฏชัดเจนในยุคสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ และพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ ผ่านพระราชพิธีสองพระราชพิธี คือ  พระราชพิธีสัมพัจฉรฉินทร์ เป็นพิธีวัง (กรมวังรับผิดชอบ) และพระราชพิธีอาพาธพินาศ  เป็นพิธีเมือง (กรมเมืองรับผิดชอบ) เพื่อทำบุญประจำปี มีเป้าหมายที่จะแผ่ส่วนบุญ ส่วนกุศลให้เทพยดา ยักษ์ และอมนุษย์ทุกตน และขอให้ระงับภัยที่จะเกิดขึ้นในราชอาณาจักร  ต่อมาพระราชพิธีนี้ถูกยกเลิกจัดในวัง แต่มีการสืบทอดโดยวัดที่เคยสวดในงานพระราชพิธี
และได้กลายเป็น “สวดภาณยักษ์” ในปัจจุบัน มีการจัดพิธีสวดภาณยักษ์ตามวัดต่าง ๆ
เมื่อชุมชน หมู่บ้านเกิดเภทภัย เพื่อขับไล่สิ่งชั่วร้าย ภูตผีปีศาจให้ออกไปจากชุมชน รวมทั้งเพื่อความเป็นสิริมงคล และอยู่เย็นเป็นสุขของผู้เข้าร่วมพิธี

ลักษณะการสวดภาณยักษ์แบ่งเป็น ๒ ภาค คือ ปุพพภาค กับ ปัจฉิมภาค

           ปุพพภาค คือ ช่วงแรกที่เป็นคำของยักษ์กราบทูลถวายอาฏานาฏิยารักษ์ เรียกว่า ยักขภาณวาร หรือ ภาณยักษ์ เป็นการสวดที่มีน้ำเสียงกระแทกกระทั้นดุดันเกรี้ยวกราด และน่ากลัว ขณะที่สวด มีการกระหน่ำยิงปืนอาฎานาด้วย ใช้สวดเพื่อขับไล่ยักษ์ ภูตผีปีศาจและสิ่งชั่วร้ายต่าง ๆ

           ปัจฉิมภาค คือ ช่วงหลังที่พระพุทธเจ้าตรัสเล่าเรื่องให้พระภิกษุฟัง เรียกว่า พุทธภารณวาร หรือ ภาณพระ เป็นการสวดแบบมีทำนอง มีเสียงหนักเบา ใช้น้ำเสียงสวดที่ไพเราะ น่าฟัง ไม่กระแทกกระทั้นดุดันเหมือนการสวดภาณยักษ์

           การจัดการพิธีสวดภาณยักษ์ มีลักษณะเป็นเครือข่ายและดำเนินการแบบธุรกิจ มีเครือข่ายบุคลากรซึ่งมีบทบาทหน้าที่ในงานที่หลากหลาย มีการกำหนดภาระหน้าที่และบทบาทไว้ชัดเจน เช่น ผู้จัด (วัด หรือ กลุ่มตัวแทนวัด และกลุ่มบุคคล หรือ Agency) ที่ทำหน้าที่ในการดำเนินงานให้เสร็จตั้งแต่ต้นจนจบ พระเกจิอาจารย์ หรือพระ “นั่งปรก ทำหน้าที่แผ่เมตตา ปกป้องคุ้มครอง ขับไล่ผีที่เข้ามาสิ่งผู้เข้าร่วมพิธี บัณฑิตโหร หรือพราหมณ์ ทำหน้าที่โฆษก นำพิธีการสวดภาณยักษ์ แต่งกายด้วยชุดขาวเหมือนการแต่งกายของเหล่าพราหมณ์  มีการจัดการเรื่องต้นทุน รายรับ รายจ่าย มีการจัดสรรรายได้และผลประโยชน์ เช่นเดียวกับการทำธุรกิจ

           คณะนักวิจัยพยายามนำเสนอกระบวนพิธีสวดภาณยักษ์และความหมายจากมุมมองของ “คนใน” ที่รู้จัก และเกี่ยวข้องกับพิธีสวดภาณยักษ์ทั้งในฐานะผู้จัด ผู้ประกอบพิธีและผู้เข้าร่วมพิธี คนในมองว่า เป็นพิธีทางพุทธศาสนา มีตำนานสวดภาณยักษ์ซึ่งมีรากฐานจากอาฏานาฏิยปริตร ที่ปรากฏในพระสูตรบันทึกว่ามีการสวดอาฏานาฏิยปริตรครั้งแรกที่เมืองไพศาลีเพื่อกำจัดการระบาดของอหิวาตกโรค เป็นหลักฐานชี้ว่า พิธีสวดภาณยักษ์มีความเกี่ยวพันกับพระพุทธศาสนามาตั้งแต่ครั้งพุทธกาล ในฐานะผู้จัดและผู้ประกอบพิธีต่างเห็นคุณค่าของพิธีสวดภาณยักษ์ มองว่า เป็นการช่วยเหลือชาวบ้านที่มีปัญหา ช่วยให้พ้นทุกข์ ช่วยหารายได้เข้าวัด วัดจะได้มีปัจจัยในการบูรณปฏิสังขรณ์ศาสนสถาน ถือว่าเป็นการทำบุญวิธีหนึ่ง ในฐานะผู้เข้าร่วมพิธี มองว่า พิธีมีความศักดิ์สิทธิ์ มีความขลัง มีพลังอำนาจที่จะช่วยให้ผู้เข้าร่วมพิธีพ้นทุกข์ พ้นโศก พ้นเคราะห์ พ้นภัย และเสริมดวงชะตา บารมี เสริมโชคลาภและสร้างขวัญกำลังใจให้กับพวกเขาได้

           การสวดภาณยักษ์ ในมุมมองของพุทธศาสนาในอุดมคติ (คนนอก/ใน) จะมองแบบขั้วตรงข้ามว่า เป็นพิธีกรรมที่ให้ความสำคัญกับไสยศาสตร์ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ อิทธิฤทธิ์ปาฏิหาริย์ขัดกับหลักธรรมของพระพุทธเจ้าที่ให้ความสำคัญกับการปฏิบัติตามหลักธรรม คำสอนความพยายามต่อสู้เพื่อลดกิเลส และหลุดพ้นจากความทุกข์ การจัดพิธีสวดภาณยักษ์ไม่ใช่กิจของสงฆ์ เป็นพุทธพาณิชย์ หลอกลวงประชาชนผู้ไม่รู้ให้เข้าร่วมพิธี จากนั้นเชิญชวนให้เช่าบูชาพระเครื่อง พระบูชา เครื่องรางของขลัง วัตถุมงคล และเชิญชวนเข้าร่วมพิธีสะเดาะเคราะห์ พิธีแก้ปีชง พิธีเสริมดวง แก้กรรม ปัดรังควาน พิธีสวดนพเคราะห์ พิธีบังสุกุลเป็น ทำบุญต่ออายุ สืบชะตา ฯลฯ โดยเน้นการสร้างรายได้และแสวงหากำไรจากความไม่รู้ของผู้เข้าร่วมพิธี

           แม้นว่าการสวดภาณยักษ์ที่ปฏิบัติกันอยู่ขณะนี้ จะไม่ตรงตามหลักธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้าเท่าที่ควร แต่ที่มาที่ไปของพิธีสวดภาณยักษ์ก็มีที่มาจากพระสุตตันตปิฎก (ตามตำนานอาฏานาฏิยสูตร) ที่บันทึกคำสอนของพระพุทธเจ้าไว้ ถือว่ามีความเกี่ยวพันกับพุทธศาสนา พระสงฆ์เคยใช้บทสวดนี้ในการกำจัดโรคอหิวาต์ ที่เมืองไพศาลี ในสมัยพุทธกาล แม้นว่าพิธีสวดภาณยักษ์ในปัจจุบัน จะผิดเพี้ยนจากเดิมไปมาก และไม่ได้ให้ความสำคัญกับความสงบของจิต หรือนิพพาน แต่ก็มุ่งให้ผู้เข้าร่วมพิธีมีความสุขใจ สุขกาย ที่รู้สึกว่าตนได้รับการปกป้องภัยจากสิ่งเหนือธรรมชาติ หรือสิ่งชั่วร้ายที่มองไม่เห็น ขณะเดียวกันผู้เข้าร่วมพิธีก็มีความเชื่อว่า การได้ทำบุญในรูปแบบต่าง ๆ ในการเข้าร่วมพิธีสวดภาณยักษ์ตั้งแต่ต้นจนจบไม่ว่าจะเป็นการสะเดาะเคราะห์ เสริมดวง แก้กรรม พิธีบังสุกุลเป็น ทำบุญต่ออายุ สืบชะตา จะทำให้ผู้เข้าร่วมพิธีมีชีวิตที่ดีขึ้น รวมทั้งได้สะสมบุญ เพื่อเป็นทุนให้ได้ไปเกิดในภพภูมิที่ดีเมื่อเขาได้ตายจากโลกนี้ไป อนึ่งการรับเอาความเชื่อและประเพณีท้องถิ่นดั้งเดิมมาผสมผสานและผนวกรวมกับพิธีกรรมทางพุทธศาสนา ถือว่าเป็นลักษณะพิเศษของพุทธศาสนาในอุษาคเนย์ หรือประเทศที่นับถือพระพุทธศาสนาเถรวาทอื่น ๆ มักมีลักษณะไม่แย้งกับวัฒนธรรมและความเชื่อดั้งเดิมที่ไม่เป็นปฏิปักษ์กับพุทธศาสนาโดยตรง เป็นพุทธศาสนาแบบบ้าน ๆ

           หนังสือ พิธีสวดภาณยักษ์ ความหมายและการเปลี่ยนแปลงเล่มนี้ เปิดมุมมองและโลกทัศน์ของผู้อ่านที่มีต่อพิธีกรรมทางศาสนา หรือพิธีกรรมท้องถิ่น บอกเล่าเรื่องราวที่มาที่ไป ความหมาย และมุมมองต่อพิธีสวดภาณยักษ์ แบบรอบด้าน เก็บรายละเอียดได้ดีทุกแง่ทุกมุม สามารถตอบคำถามทุกคำถามของคนในและคนนอก (คนที่เข้าร่วม เห็นดีเห็นชอบ กับคนที่ไม่เข้าร่วมและคัดค้าน) และฉายภาพพัฒนาการ และบริบทของพิธีสวดภาณยักษ์ในสังคมไทยช่วงก่อนและระหว่างปี พ.ศ. ๒๕๔๐ - ๒๕๔๓ ได้แบบไม่เคยปรากฏงานวิชาการในลักษณะนี้มาก่อน หนังสือเล่มนี้จึงเหมาะสำหรับนักเรียนนักศึกษาที่สนใจและอยากเข้าใจความหลากหลายทางวัฒนธรรม ด้วยมุมมองของนักมานุษยวิทยา อยากทราบวิธีการทำงานของนักมานุษยวิทยาขณะปฏิบัติการเก็บข้อมูล และเฝ้าสังเกตการณ์อย่างมีส่วนร่วมในพื้นที่วิจัย เหมาะสำหรับนักสร้างคอนเทนต์ (Content Creator) ที่ต้องการสร้างสรรค์และผลิตเนื้อหาด้วยมุมมองที่แตกต่าง เน้นสร้างความเข้าใจเคารพในศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ และไม่ตัดสินใคร และเหมาะสำหรับทุกคนที่สนใจเรื่องประเพณีและพิธีกรรมในสังคมไทย

           ผู้สนใจสามารถเข้าไปดูตัวอย่างได้จาก กิจกรรมเล่าสู่กันฟังเรื่องหนังสือ EP.31 สวดภาณยักษ์ ทาง SAC Channel : http://channel.sac.or.th หรือ https://www.youtube.com/watch?v=KcbNUJ2Ewew

 จาก https://www.sac.or.th/portal/th/article/detail/447