.......เหนือห้วงมหรรณพ คำสอนธิเบตเพื่อการอยู่และตายอย่างไร้ทุกข์ ( บางส่วน )

[มดเอ๊กซ]

พระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลายมักมีการอธิบายในแง่ที่เป็น "พื้นภูมิ มรรคและผล" พื้นภูมิของโซะเชนคือ สภาวะดั้งเดิมขั้นพื้นฐาน เป็นธรรมชาติขั้นปรมัตถ์ของเรา ซึ่งสมบูรณ์อยู่แล้วและมีอยู่ตลอดเวลา ท่านพาทรุลรินโปเช กล่าวว่า " มันมิใช่สิ่งซึ่งต้องแสวงหาจากภายนอก ทั้งมิใช่สิ่งซึ่งเธอไม่มีมาก่อน และบัดนี้ต้องเกิดใหม่ในใจเธอ" ดังนั้นในแง่ของพื้นภูมิหรือปรมัตถ์สัจจะ ธรรมชาติของเราเป็นสิ่งเดียวกับธรรมชาติของพระพุทธเจ้า และไม่มีคำสอนและการปฎิบัติใดๆที่ต้องทำในขั้นนี้แม้แต่น้อย

กระนั้นเราต้องเข้าใจว่าพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ทรงดำเนินบนมรรคสายหนึ่ง ส่วนเราดำเนินบนมรรคอีกสายหนึ่ง พระพุทธเจ้าทั้งหลายทรงประจักษ์แจ้งซึ่งธรรมชาติดั้งเดิมของพระองค์เองแล้วก็ตรัสรู้ แต่เราไม่ได้ประจักษ์แจ้งธรรมชาตินั้นดังนั้นจึงสับสน ตามพระธรรมคำสอน ภาวะดังกล่าวเรียกว่า " หนึ่งพื้นภูมิ สองมรรคา " ในยามปรกติ ธรรมชาติประจำจิตของเราจะถูกเคลือบคลุมบดบัง ดังนั้นเราจึงต้องทำตามคำสอนและปฎิบัติเพื่อกลับสู่สัจธรรมของเรา นี้คือมรรคาแห่งโซะเชน

ครูบาอาจารย์ในแนวโซะเชน รู้ดีว่าการสับสนปนเประหว่าง สมมติสัจจะกับปรมัตถ์สัจจะเป็นเรื่องอันตราย คนที่ไม่เข้าใจเรื่องนี้อาจมองข้ามหรือถึงขั้นรังเกียจด้านที่เป็น สมมติสัจจะ ได้แก่การปฎิบัติธรรม และกฎแห่งกรรม อย่างไรก็ตามคนที่เข้าใจความหมายที่แท้จริงของโซะเชนมีแต่จะเคารพกรรมอย่างลึกซึ้ง อีกทั้งยังมีความเข้าใจมากขึ้นและรู้สึกถึงความจำเป็นเร่งด่วนในการปฎิบัติธรรมและชำระกรรมให้บริสุทธิ์ ทั้งนี้ก็เพราะเขาเข้าใจความไพศาลของสิ่งที่อยู่ในการปฎิบัติดังกล่าว ซึ่งถูกเคลือบคลุมบดบัง และดังนั้นจึงมีความพยายามอย่างแรงกล้า ทั้งมีวินัยที่สดใหม่อย่างเป็นธรรมชาติ ที่จะขจัดอะไรก็ตามที่จะขวางกั้นระหว่างเขากับธรรมชาติที่แท้จริงของเขา

[มดเอ๊กซ]

โญะซุล ลังต็อก ซึ่งต่อมาได้เป็นอาจารย์ผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดของโซะเชนในยุคหลังๆ ได้ปฎิบัติตามอาจารย์ของท่าน คือ ท่านพาทรุลรินโปเช นาน18ปี ตลอดเวลาดังกล่าวทั้ง2ท่านแทบไม่แยกจากกันเลย ท่านโญะซุล ศึกษาและปฎิบัติด้วยความเพียรยิ่ง ประสบความก้าวหน้าในการชำระจิต การสะสมบุญและการปฎิบัติ ท่านพร้อมที่จะประจักษ์แจ้งซึ่งริกปะ แต่ยังไม่ได้รับการแนะนำขั้นสุดท้ายจากอาจารย์ และแล้วในเย็นวันหนึ่งซึ่งเป็นที่กล่าวขานกันต่อมา ท่านพาทรุลรินโปเช ก็ได้ให้คำแนะนำแก่ท่า่น ตอนนั้นทั้งสองท่านกำลังอยู่ด้วยกันในกระท่อม คืนนั้นงดงามมาก ท้องฟ้าสีน้ำเงินเข้มใสกระจ่างดวงดาวส่องสว่าง เสียงของความสงบเด่นชัดตัดกับเสียงเห่าลางๆของสุนัขจากวัดข้างล่าง

ท่านพาทรุลรินโปเช นอนเหยียดยาวบนพื้น ขณะปฎิบัติโซะเชนขั้นพิเศษ ท่านเรียก ท่านโญะซุลเข้ามาหาแล้วพูดว่า " เธอบอกใช่ไหมว่าไม่รู้จักสารัตถะของจิต?"
ท่านโญะซุล ลังต็อก เดาจากน้ำเสียงว่าเวลาพิเศษมาถึงแล้ว จึงพยักหน้าด้วยความคาดหวังอยู่ในใจ

จริงๆแล้วไม่มีอะไรหรอก ท่านพาทรุลรินโปเช พูดอย่างสบายๆ แล้วกล่าวต่อว่า "ลูกรักมานอนตรงนี้ ให้เหมือนกับพ่อผู้ชราของเธอ" ท่านโญะซุล ลังต็อก นอนเหยียดตัวอยู่ข้างๆ
จากนั้นท่านพาทรุลรินโปเช ก็ถามท่านว่า "เธอเห็นดาวบนฟ้าไหม?"

"ครับ"
"เธอได้ยินเสียงหมาเห่าในวัดไหม?"
"ครับ"
"เธอได้ยินฉันพูดกับเธอไหม?"
"ครับ"
"ดีแล้ว ธรรมชาติของโซะเชน เป็นอย่างนี้ มีแค่นี้แหละ"

[มดเอ๊กซ]

ท่านโญะซุล ลังต็อก บอกกับเราว่าเกิดอะไรขึ้นกับท่าน "ขณะนั้นเองเราได้บรรลุถึงการประจักษ์แจ้งจากภายใน เราหลุดพ้นจากพันธนาการของ "นี่คือ" และ"นี่ไม่ใช่" เราประจักษ์ซึ่งปัญญาดั้งเดิม ความเป็นหนึ่งเดียวกับความว่างและความตระหนักรู้ภายในโดยปราศจากความเคลือบคลุมใดๆ เราได้รับการแนะนำให้เข้าถึงการประจักษ์แจ้งด้วยการเอื้อเฟื้อของท่าน ดัง ซาฮารา ปรมาจารย์ผู้ยิ่งใหญ่ชาวอินเดีย ได้กล่าวว่า

ถ้อยคำของอาจารย์เข้าสู่ใจของผู้ใด
ผู้นั้นย่อมเห็นสัจธรรมดังสมบัติในฝ่ามือของตน

ชั่วขณะนั้นทุกอย่างเข้าสู่ที่ทางของมัน หลายปีของการเรียนรู้ ชำระจิต และปฎิบัติของท่านโญะซุลลังต็อก บังเกิดผลในที่สุดท่านได้ประจักษ์แจ้งซึ่งธรรมชาติของจิต ถ้อยคำที่ท่านพาทรุลรินโปเชใช้ไม่มีอะไรเป็นพิเศษ หรือลี้ลับเลย อันที่จริงถ้อยคำของท่านแสนจะธรรมดามาก แต่เบื้องหลังถ้อยคำนั้นมีบางสิ่งบางอย่างถูกถ่ายทอดออกมา

[มดเอ๊กซ]

ทีนี้ข้าพเจ้าจะพยายามอธิบายว่าญาณทัศนะนั้นเป็นอย่างไร และเราจะรู้สึกอย่างไรเมื่อริกปะ ได้รับการเปิดเผยอย่างชัดๆตรงๆ ถึงแม้ว่าถ้อยคำและความคิดทั้งหลายไม่สามารถอธิบายได้จริงๆก็ตาม

ท่านดูจมรินโปเชกล่าวว่า "ชั่วขณะนั้นเหมือนดึงผ้าคลุมหัวออก เราจะรู้สึกว่าช่างปลอดโปร่งโล่งแจ้งเสียนี่กระไร นี้คือการเห็นขั้นสูงสุด เห็นสิ่งที่ไม่ได้เห็นมาก่อน" ทุกอย่างเปิดออก แผ่กว้าง และเริ่มแจ่มชัด เปี่ยมด้วยชีวิตชีวา สดใสน่าพิศวงและสดชื่น ราวกับว่าหลังคาของจิตคุณถูกพัดลอยไป หรือฝูงนกพลันหลุดจากตาข่ายอันดำมืด ข้อจำกัดทั้งหลายเลือนหายไป ชาวธิเบตเปรียบว่าเสมือนฝาถูกเปิดออก

ลองนึกว่าคุณกำลังอาศัยในบ้านบนยอดเขา ซึ่งอยู่บนหลังคาโลกอีกที ทันใดนั้นโครงบ้านทั้งหมดซึ่งจำกัดสายตาคุณพังครืน คุณสามารถเห็นทุกอย่างรอบตัวคุณ ทั้งข้างนอก ข้างใน แต่ไม่มี"สิ่ง"ใดให้เห็น สิ่งที่เกิดขึ้นไม่อาจเปรียบกับอะไรได้ที่เราเคยเห็นตามปรกติ มันเป็นการเห็นอย่างสมบูรณ์ครบถ้วนอย่างไำม่เคยปรากฎมาก่อน

ท่านดูจมรินโปเชกล่าวว่า "ศัตรูที่น่ากลัวที่สุดที่พันธนาการเธอไว้กับสังสารวัฎนับชาติไม่ถ้วน ตั้งแต่อดีตที่ไร้จุดเริ่มต้นมาจนถึงปัจจุบัน คือตัวติดยึด และตัวถูกติดยึด " เมื่อครูบาอาจารย์แนะนำและคุณจำได้ "ทั้งสองสิ่งก็จะถูกเผาผลาญอย่างสิ้นเชิง เหมือนขนที่อยู่ในกองเพลิง ไม่ทิ้งร่องรอยไว้อีก" ทั้งตัวติดยึดและตัวถูกติดยึด หลุดพ้นเป็นอิสระจากรากฐานของมันอย่างสิ้นเชิง หลังคาแห่งอวิชชาและความทุกข์ถูกตัดขาดไม่เหลือเยื่อใย แล้วทุกสิ่งก็เหมือนกับภาพสะท้อนในกระจก โปร่งใส แวววาว เป็นมายาภาพ และเหมือนฝัน

[มดเอ๊กซ]

เมื่อคุณบำเพ็ญสมาธิมาถึงจุดนี้ โดยมีญาณทัศนะเป็นปัจจัยเกื้อหนุน คุณสามารถอยู่ในสภาวะนั้นได้นานโดยปราศจากสิ่งรบกวนจิตใจ และไม่ต้องใช้ความพยายามมาก ไม่มีสิ่งที่เรียกว่า "สมาธิภาวนา" ที่จะต้องปกป้องหรือรักษา เพราะคุณอยู่ในกระแสหรือปัญญาของริกปะ อย่างเป็นธรรมชาติ และคุณตระหนักว่า การอยู่ในสภาวะนั้นคือสิ่งที่เคยเป็นมาก่อนและจักเป็นเสมอ เมื่อปัญญาแห่งริกปะฉายฉาน เงาแห่งความลังเลสงสัยแม้เพียงเล็กน้อยก็ปลาสนาการไปสิ้น ความเข้าใจอย่างลึกซึ้งสมบูรณ์บังเกิดขึ้น โดยไม่ต้องใช้ความพยายามและเกิดขึ้นตรง ๆ

ภาพและอุปมาอุปไมยทั้งหลายที่ข้าพเจ้าได้ใช้นี้ คุณจะพบว่ามันได้ผสานรวมอยู่ในประสบการณ์เดียวที่ครอบคลุมทุกสิ่ง นั่นคือการได้ประสบสัมผัสกับสัจจธรรม ความรู้สึกนอบน้อมอยู่ในภาวะนี้ กรุณาก็อยู่ในภาวะนี้ ปัญญา ปิติ ความกระจ่างชัด และการไร้ความคิดก็เช่นกัน โดยที่ไม่ได้แยกจากกัน ได้ผสานรวมและเชื่อมโยงอย่างแน่นแฟ้นในความรู้สึกเดียว ชั่วขณะดังกล่าวคือช่วงเวลาแห่งการตื่นรู้ อารมณ์ขันอันลึกซึ้งจะผุดขึ้นจากภายใน และคุณจะหัวเราะขบขันในความน้อยนิดจำกัดของความคิด และความเข้าใจทั้งหมดของคุณเกี่ยวกับธรรมชาติของจิต


สิ่งที่ผุดขึ้นจากภาวะดังกล่าวคือ ความรู้สึกมั่นคง และแน่ใจอย่างยิ่งยวดไม่คลอนแคลน "มันเป็นอย่างนี้เอง" ไม่มีอะไรอีกแล้วที่ต้องแสวงหา ไม่มีอะไรอีกแล้วที่จะคาดหวังได้ ความแน่นอนของญาณทัศนะ คือสิ่งที่ต้องตอกย้ำให้หยั่งลึก ด้วยการแลเห็นประพิมประพายแห่งธรรมชาติของจิตครั้งแล้วครั้งเล่า และทำให้คงตัวด้วยการทำสมาธิอย่างต่อเนื่อง

[มดเอ๊กซ]

สมาธิภาวนา


ถ้าเช่นนั้นสมาธิภาวนาในโซะเชนคืออะไร? มันก็คือการน้อมจิตพักอย่างไม่แส่ส่ายในญาณทัศนะทันทีที่เราได้รับการแนะนำให้รู้จักแล้ว ท่านดูจมรินโปเช อธิบายว่า "สมาธิภาวนาคือการจดจ่ออยู่กับริกปะดังกล่าว ปราศจากซึ่งการปรุงแต่งใดๆของจิต ขณะที่ยังคงผ่อนคลายอย่างเต็มที่โดยไม่มีการฟุ้งซ่านหรือติดยึดใดๆ" มีคำกล่าวว่า "สมาธิภาวนาไม่ใช่สิ่งที่ต้องพยายามทำ หากเป็นสิ่งที่ต้องเข้าไปกลมกลืนอย่างเป็นธรรมชาติ"

ประเด็นสำคัญของสมาธิภาวนาแบบโซะเชนก็คือการทำให้ริกปะ เข้มแข็งและมั่นคง และปล่อยให้มันงอกงามอย่างเต็มที่ จิตปกติและนิสัยเดิมๆ รวมทั้งการส่งออกนอกตัวนั้นมีอานุภาพสูงมาก มันจะกลับมาอยู่เรื่อยๆ และครอบงำเราไว้อย่างง่ายดายเมื่อเราไม่จดจ่อใส่ใจหรือเกิดแส่ส่าย ท่านดูจมรินโปเช มักกล่าวว่า "ปัจจุบันริกปะของเราคล้ายกับเด็กน้อย อยู่ในสนารบที่เต็มไปด้วยความคิดต่างๆผุดขึ้นมาอย่างแรงกล้า" ข้าพเจ้าชอบพูดว่าเราต้องเริ่มด้วยการเลี้ยงดูริกปะของเราราวกับเป็นทารกน้อย โดยให้อยู่ในสภาพแวดล้อมมั่นคงปลอดภัย ซึ่งก็คือสมาธิภาวนา

หากสมาธิภาวนาเป็นแค่การรักษาริกปะให้เป็นกระแสต่อเนื่อง หลังจากได้รับการแนะนำแล้ว เราจะรู้ได้อย่างไรว่าเมื่อไรมันเป็นริกปะ และเมื่อใดไม่ใช่? เมื่อข้าพเจ้าถามท่านดิลโกเคนเซรินโปเช ท่านตอบแบบง่ายๆตามแบบฉบับของท่านว่า "ถ้าเธออยู่ในสภาวะที่ไม่มีวันผันแปร นั่นแหละคือริกปะ" หากเราไม่ควบคุมหรือบงการจิตเลย เพียงแต่น้อมอยู่ในภาวะแห่งความตระหนักรู้ล้วนๆ ที่มีมาแต่เดิม โดยไม่มีอาการผันแปรเลย นั่นคือริกปะ หากยังมีการควบคุมหรือบงการจิตอยู่ นั่นไม่ใช่ริกปะ ริกปะคือภาวะที่ไม่มีความสงสัยอีกต่อไป ไม่มีจิตที่จะัสงสัยด้วยซ้ำ คุณเห็นตรงๆ หากคุณอยู่ในภาวะดังกล่าว ความแน่ใจและมั่นใจอย่างเต็มที่และเป็นธรรมชาติจะบังเกิดขึ้นพร้อมกับริกปะ และนั่นคือคำตอบว่าคุณรู้ได้อย่างไร

[มดเอ๊กซ]

"เมื่อยึดมั่นในโพธิจิตเช่นนี้ พระชินบุตรย่อมไม่หวั่นไหว
พึงมีวิริยะอยู่เสมอ โดยไม่ย่อหย่อนจากการปฎิบัติ"

"เมื่อได้ตั้งปณิธานแล้ว หากข้าฯ ไม่ทำ
ย่อมเป็นการหลอกลวงมนุษย์ทุกคน
ข้าฯ จะไปถือชาติไปเกิดใหม่เป็นอะไร"

"หากข้าฯ ได้หลอกลวงสรรพสัตว์
ทั้งที่ได้เชื้อเชิญเขามาด้วยความตั้งใจ
สู่ความเกษมอันหาที่เปรียบมิได้
แล้วข้าฯ จะไปเกิดอย่างเป็นสุขได้ไฉน"

...........ศานติเทวะ

[มดเอ๊กซ]

การทำกิจ

เมื่อสามารถน้อมใจอยู่ในกระแสของริกปะ มันก็เริ่มแผ่ซ่านไปในชีวิตประจำวันและการทำกิจของผู้ปฎิบัติ ก่อให้เกิดความมั่นคงและมั่นใจอย่างลึกซึ้ง ท่านดูจมรินโปเชกล่าวว่า

"การทำกิจคือการสังเกตุความคิดของตนอย่างแท้จริง ไม่ว่าคิดดีหรือคิดชั่ว เพ่งพินิจธรรมชาติแท้จริงของความคิดใดๆก็ตามที่อาจเกิดขึ้น ไม่ย้อนกลับไปอดีตหรือเชื้อเชิญอนาคต ไม่ยึดติดกับความดี หรือถูกความเศร้าโศกครอบงำ เมื่อทำดังนี้ เธอก็ได้พยายามเข้าถึงและคงอยู่ในดุลยภาพอันยิ่งใหญ่ ที่ซึ่งความดีและความชั่ว ความสงบและความเครียดไร้ซึ่งตัวตนที่แท้ "

การประจักษ์แจ้งซึ่งญาณทัศนะจะเปลี่ยนแปลงโลกทัศน์ของคุณอย่างละเอียดอ่อนแต่สิ้นเชิง นับวันข้าะเจ้ายิ่งตระหนักว่าความคิดและความปรุงแต่งนั้นคือสิ่งที่กีดขวางเรา จากการอยู่ในปรมัตถ์สัจจะอย่างสะดวกดาย ทีนี้ข้าพเจ้าเห็นชัดว่าเหตุใดครูบาอาจารย์ จึงพูดบ่อยๆว่า " อย่าพยายามสร้างความหวังและความกลัวให้มากเกินไป " เพราะมันมีแต่จะทำให้ใจพึมพำพร่ำบ่น เมื่อบังเกิดญาณทัศนะเราจะเห็นความคิดตามที่เป็นจริง นั่นคือ ไม่จีรัง โปร่งใส และเป็นเรื่องสมมติ คุณอาจเห็นทะลุทุกอย่าง ราวกับมีตาเอ็กซเรย์ คุณไม่ติดยึดกับความคิดและอารมณ์ หรือปฎิเสธผลักไสมัน แต่ยินดีต้อนรับมันให้อยู่ในวงแขนของริกปะอันไพศาล สิ่งที่คุณเคยถือเป็นจริงเป็นจัง ไม่ว่าความทะเยอทะยาน แผนการณ์ ความคาดหวัง ความสงสัยและความปราถนา จะไม่ครอบงำทำให้คุณกังวลอีกต่อไป เพราะญาณทัศนะช่วยให้คุณเห็นความไร้สาระ และไร้แก่นสารของมัน และทำให้ใจปลีกไปจากกามอย่างแท้จริง

[มดเอ๊กซ]

ท่านดิลโกเคนเซ รินโปเช อธิบายถึงโยคีที่ท่องเที่ยวอยู่ในสวน เขาจะตื่นตัวรับรู้ความสง่างามของดอกไม้อย่างเต็มที่ และชื่นชมสีสัน รูปทรงและกลิ่นของมัน แต่ไม่มีการติดยึดแม้แต่น้อยหรือ "การหวนระลึก" อยู่ในจิตใจ ท่านดูจมรินโปเช กล่าวว่า

"ไม่ว่าจะรับรู้อะไร เธอควรทำตัวคล้ายเด็กน้อยที่เข้าไปในวิหารที่ประดับประดาอย่างงดงาม เด็กน้อยมอง แต่ไม่ติดยึดสิ่งใด ดังนั้นเธอจึงจากทุกสิ่งด้วยความสดชื่น เป็นธรรมชาติและมีชีวิตชีวา และไม่มัวหมอง เมื่อเธอจากทุกสิ่งโดยปล่อยให้มันอยู่ในสภาพเดิม ทรวดทรงของมันจะไม่เปลี่ยนแปลง สีของมันจะไม่จางหาย และประกายของมันไม่หายไปไหน อะไรก็ตามที่ปรากฏอยู่ไม่ถูกแปดเปื้อนด้วยความติดยึด ดังนั้นสิ่งที่เธอรับรู้ได้บังเกิดเป็นปัญญาอันไร้สิ่งเคลือบคลุมของริกปะ ซึ่งคือความสว่างเรืองและความว่างที่ไม่อาจแบ่งแยกได้ "

ความมั่นใจ ความพึงพอใจ และความสงบโล่ง พละกำลัง อารมณ์ขันอันลุ่มลึก และความแน่นอนที่เกิดขึ้นจากการประจักษ์แจ้งซึ่งญาณทัศนะแห่งริกปะ โดยตรงคือสมบัติที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของชีวิต เป็นบรมสุขซึ่งเมื่อเกิดขึ้นแล้วย่อมไม่มีสิ่งใดทำลายได้ แม้แต่ความตาย ท่านดิลโกเคนเซ รินโปเชกล่าวว่า

" ทันทีที่เธอได้ญาณทัศนะ ถึงแม้มายาภาพของสังสารวัฎจะปรากฎแก่จิตใจของเธอ เธอจะเป็นเหมือนท้องฟ้า เมื่อสายรุ้งปรากฏเบื้องหน้าเธอ ก็มิได้ยินดี และเมื่อเมฆปรากฏขึ้น ก็มิได้ยินร้าย มีความรู้สึกพอใจอย่างลึกซึ้ง เธอหัวเราะอยู่ในใจขณะเห็นโฉมหน้าของสังสารวัฎและนิพพาน ญาณทัศนะจะทำให้เพลิดเพลินเสมอ ด้วยรอยยิ้มน้อยตลอดเวลา "

[มดเอ๊กซ]

" เมื่อพระตถาคตเจ้าทรงอุบัติขึ้น
ความศรัทธาการเข้าถึงแห่งการมนุษย์
และตัวข้าฯ ยังพบว่าการสร้างบารมีเป็นสิ่งที่ยากเย็น
แล้วเมื่อใดจึงจะเอาชนะได้เล่า "

" เมื่อข้าฯ มีโอกาสใช้ชีวิตที่สมบูรณ์
แต่ข้าฯ ไม่ประพฤติสิ่งที่สมบูรณ์
แล้วข้าฯ จะทำอะไรได้อีกเล่า
เมื่อต้องตกอยู่ในความสับสนด้วยความทุกข์ในโลกอันต่ำทราม "



..................................ศานติเทวะ.......................................