บทที่ 1 อาการจิต 10 ประการ พื้นฐานของการเจริญวิปัสสนาภูมิ หรือฌานสมาบัติ
อบรมอาการจิต 10 : วันที่ 9 ธันวาคม 2547
(ข้อความกรอบนํา)
“ จิต10 อาการ นี้เขาเรียกว่า ภูมิวิปัสสนาญาณ
เป็นภูมิเป็นหัวใจของวิปัสสนาและของฌานสมาบัติ ของปัญญา ของสติ
ของความรู้ทั้งปวง
ทั้งส่วนโลกิยะ โลกุตระ ทั้งส่วนกุศล อกุศล และอัพยากฤต
เหมือนดั่งที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสสั่งสอนเราไว้ว่า
“ ผู้ฉลาดในจิตถือว่าฉลาดในโลก ผู้รู้เรื่องจิต ถือว่ารู้ทุกเรื่องในโลก”
เพราะฉะนั้นรู้เรื่องจิตเบื้องต้น คือต้องรู้เรื่องจิต 10 อาการนี้เสียก่อนว่า
เมื่อใดที่จิตเกิด มันต้องมีเหตุปัจจัย และเหตุปัจจัยที่ทําให้จิตเกิดคือ
รับอารมณ์ จําอารมณ์ คิดในอารมณ์ รู้ในอารมณ์
บุพกิจเบื้องต้น การประกอบความเห็นที่ตรงถูกต้องที่จะก้าวล่วงเข้าสู่องค์ฌาน
การศึกษาเรียนรู้เรื่องสมาบัติ หรือองค์แห่งฌาน
มันต้องมีบุพกิจเบื้องต้นในการเตรียมพร้อมที่จะก้าวล่วงเข้าสู่องค์ฌาน
บุพกิจเบื้องต้นในเรื่องนี้ก็คือ การเพ่งอารมณ์และการเจริญปัญญา
การเจริญปัญญาเบื้องต้นคือ การเจริญสติ เพื่อประคับประคองฌานวิถีนั้น
ให้กลายเป็นสัมมาสติ และสัมมาสมาธิ ถูกตรงตามมรรคาปฏิปทา
สมาธิใดที่ไร้ปัญญา สมาธินั้นก็ถือว่าเป็นมิจฉาสมาธิ
สติใดที่ไร้ปัญญา สตินั้นก็ถือว่าเป็นมิจฉาสติ
ความเห็นใดที่ขาดปัญญา ความเห็นนั้นก็ถือว่าเป็นมิจฉาวิชา
หรือที่ภาษามรรควิถีเขาเรียกว่าความเห็นไม่ตรง ไม่ถูกต้องตามความเป็นจริง
ถ้าจะเป็นสัมมาทิฐิ ก็ต้องเป็นความเห็นที่ตรงถูกต้อง
นั่นคือต้องประกอบและสัมปยุตไปด้วยปัญญา
ความเห็นที่ขาดปัญญาก็คือมิจฉาทิฐินั่นเอง เพราะฉะนั้น ลําดับต่อไปนี้ก็คือเรื่องที่ต้องรู้เป็นเบื้องต้น เป็นพื้นฐานของการเจริญองค์วิปัสสนาภูมิ วิปัสสนาภูมิจะเจริญไม่ได้เลยถ้าเราไม่รู้พื้นฐาน แล้วก็จะเจริญฌานสมาบัติที่เป็นสัมมาสมาบัติ เป็นสัมมาสติ สัมมาสมาธิไม่ได้เลยถ้าไม่รู้ที่เกิดแห่งฌานสมาบัติ เพราะฉะนั้นกระบวนการต่อไปนี้ก็คือ กระบวนการหรือบุพกิจที่จะต้องเดินก้าวเข้าไปสู่ที่เกิดของฌานสมาบัติ หรือที่เกิดแห่งวิปัสสนาภูมิ แล้วที่เกิดอันนั้นก็จะปฏิเสธไม่ได้ จะเป็นใครไปไม่ได้ ถ้าไม่ใช่ จิต เพราะฉะนั้นต่อไปนี้ก็เป็นการศึกษาเรียนรู้สภาพจิต 10 ประการ เรียกว่า
อาการของจิต 10 อย่าง- อาการของจิต 10 อย่าง
ให้เตรียมตัวจด เขียนชื่อ ลงบนหัวกระดาษ และจดอาการของจิต 10 อย่าง
1. คิด เป็น จิต
2. น้อมไปในอารมณ์ที่คิด เรียกว่า มโน
3. เก็บอารมณ์นั้นไว้ เรียกว่า หทัย
4. พอใจ เรียกว่า มนัส
5. แช่มชื่นเบิกบาน เรียกว่า ปัณฑระ
6. สบต่อในอารมณ์นั้น ๆ เรียกว่า มนายตนะ
7. เป็นใหญ่ในอารมณ์นั้น ๆ เรียกว่า มนินทรีย์
8. รับรู้อารมณ์ เรียกว่า วิญญาณ
9. รู้เป็นเรื่อง ๆ อย่าง ๆ เรียกว่า วิญญาณขันธ์
10. รู้แจ้งในอารมณ์นั้น ๆ เรียกว่า มโนวิญญาณธาตุ
ขอบพระคุณ คุณมดค่ะ
