มงคลภาษิต

[होशདངພວན2017]

ในอดีตกาลเมื่อพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในกรุงพาราณสีบุรุษผู้หนึ่งชื่อกุททาลบัณฑิตบวชเป็นนักบวชภายนอกอยู่ในป่าหิมวันต์ ๘ เดือนเมื่อภูมิภาคชุ่มชื้นในสมัยที่ฝนตกชุกคิดว่าในเรือนของเรายังมีข้าวฟ่างและลูกเดือยประมาณครึ่งทะนาน และจอบเหี้ยน(อีกอันหนึ่ง)พืชคือข้าวฟ่างและลูกเดือย

อย่าเสียไปจึงสึกเอาจอบเหี้ยนปรับพื้นที่แห่งหนึ่ง หว่านพืชนั้น ทำรั้วไว้ในเวลาที่เมล็ดพืชแก่ก็เหี่ยวเก็บพืชไว้ประมาณทะนานหนึ่งเคี้ยวกินพืชที่เหลือท่านคิดว่าบัดนี้ประโยชน์อะไรด้วยเรือนของเราเราจักบวชอีก ๘ เดือนจึงออกบวชแล้วท่านอาศัยข้าวฟ่างและลูกเดือยเพียงหนึ่งทะนานและจอบเหี้ยน เป็นคฤหัสถ์ ๗ ครั้งบวช ๗ ครั้งโดยทำนองนี้แลแต่ในครั้งที่ ๗ คิดว่า เราอาศัยจอบเหี้ยนอันนี้เป็นคฤหัสถ์แล้วบวชถึง ๗ ครั้งเราจักทิ้งมันในที่ไหน ๆ สักแห่งหนึ่งท่านไปยังฝั่งแม่น้ำคงคา คิดว่าเราเมื่อเห็นที่ตกคงต้องลงงมเอาเราจักทิ้งมันโดยอาการที่เราจะไม่เห็นที่ซึ่งมันตกจึงเอาผ้าเก่าห่อพืชประมาณทะนานหนึ่งแล้วผูกผ้าเก่าที่แผ่นจอบ จับจอบที่ปลายด้ามยืนที่

ฝั่งแห่งแม่น้ำหลับตาแกว่งเวียนเหนือศีรษะ ๓ ครั้งขว้างไปในแม่น้ำคงคาหันไปดูไม่เห็นที่ตกได้เปล่งเสียงว่าเราชนะแล้วเราชนะแล้วชิตํ เม ชิตํ เมดังนี้ ๒ ครั้งในขณะนั้นพระเจ้ากรุงพาราณสีทรงปราบปัจจันตชนบทให้สงบราบคาบแล้วเสด็จมาโปรดให้ตั้งค่ายพักใกล้ฝั่งแม่น้ำเสด็จลงสู่แม่น้ำเพื่อทรงประสงค์จะสรงสนานได้ทรงสดับเสียงนั้นก็ธรรมดาว่าเสียงที่ว่า เราชนะแล้ว เราชนะแล้วย่อมไม่พอพระหฤทัยของพระราชาทั้งหลายพระองค์จึงเสด็จไปยังสำนักของกุททาลบัณฑิตนั้นตรัสถามว่าเราทำการย่ำยีอมิตรมาเดี๋ยวนี้ก็ด้วยคิดว่าเราชนะ

ส่วนเธอร้องว่าเราชนะแล้ว เราชนะแล้วนี้ชื่อเป็นอย่างไร ? กุททาลบัณฑิต จึงทูลว่าพระองค์ทรงชนะพวกโจรภายนอกความชนะที่พระองค์ทรงชนะแล้วย่อมกลับเป็นไม่ชนะอีกได้แท้ส่วนโจรคือความโลภซึ่งมีในภายในอันข้าพระองค์ชนะแล้วโจรคือความโลภนั้นจักไม่กลับชนะข้าพระองค์อีกชนะโจรคือความโลภนั้นอย่างเดียวเป็นดีดังนี้แล้วจึงกล่าวคาถานี้ว่าความชนะใด กลับแพ้ได้ ความชนะนั้น มิใช่ความชนะที่ดี(ส่วน)ความชนะใด ไม่กลับแพ้ความชนะนั้นแล เป็นความชนะที่ดี