ผู้กลับชาติมาเกิดในแผ่นดินทิเบตนั้น บุคคลระดับสูงที่ได้รับการยกย่อง และควรแก่ การเคารพ คือลามะตัลกู หรือตัลกุ ซึ่งชาวธิเบตโดยทั่วไปเชื่อว่า บุคคลเหล่านี้มีอำนาจจิตสูง เมื่อมรณภาพแล้ว ก็ย่อมกลับชาติมาเกิด ใหม่ได้อีกหรืออีกนัยหนึ่งอาจกล่าวได้ว่า ลามะตัลกูบางกลุ่ม เป็นผู้ ระลึกชาติได้
ในบรรดาลามะตัลกูนี้ ที่สำคัญที่สุดและได้รับการยกย่องเคารพบูชา มากที่สุดก็คือ
" กยัลวา ริมโปชี " หรืออีกนัยหนึ่งคือ
" ดาไลลามะ " คำว่า " กยัลวา ริมโปชี " เป็นพระนามของดาไลลามะ ที่ชาวทิเบต ทั่วประเทศเรียกกัน คำนี้มีความหมายว่า
" กษัตริย์ผู้ประเสริฐ " ดาไลลามะทุกองค์ของทิเบต ชาวทิเบตต่างเชื่อว่าในชาติก่อนเป็นพระ เจ้าแล้วกลับมาเกิดเป็นมนุษย์
ตำแหน่งดาไลลามะเป็นทั้งพระราชาและ พระสังฆราชของทิเบต และองค์ดาไลลามะ นับตั้งแต่องค์แรกจนถึง องค์ที่ 14 นั้น ถือกันว่าเป็นองค์เดียวกัน คือ จะเวียนกลับชาติมาเกิด ใหม่ ทั้งนี้ผลมาจากอำนาจ
พระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์ ด้วยเหตุดัง กล่าวนี้ ชาวทิเบตทุกผู้ทุกนามจึงเคารพและเทิดทูนองค์ดาไลลามะใน ฐานะพระมหากษัตริย์ และสกลมหาสังฆปรินายกพร้อม ๆ กัน
คำว่า
" ดาไลลามะ " หมายความว่าอย่างไร ? คำว่า
" ดาไลลามะ " เป็นคำผสมของภาษาทิเบตและมองโกล ซึ่ง หมายความว่า
" มหาสมุทรอันกว้างใหญ่ " การสืบทอดตำแหน่งดาไลลามะนั้น ก่อนที่ดาไลลามะแต่ละองค์จะ สิ้นพระชนม์ มักจะตรัสบอกไว้เป็นนัยว่าจะไปประสูติใหม่ที่ใด หลัง จากนั้นบรรดาเหล่านักปราชญ์ราชบัณฑิต ทั้งบรรพชิตและฆราวาส ก็จะใช้เวลาค้นหาตามดินแดนต่าง ๆ ภายในทิเบต จนกว่าจะพบเด็ก ตรงตามบุคลิกลักษณะดังที่ดาไลลามะตรัส หลังจากพบแล้วก็จะต้อง ทดสอบว่ามีความสามารถระลึกชาติได้จริงเพียงใด จากนั้นก็จะสถาปนา ขึ้นเป็นองค์ดาไลลามะผู้ยิ่งใหญ่ที่อยู่เหนือจิตใจชาวทิเบตทุกคน
ตำแหน่งลามะตัลกูเกิดขึ้นเมื่อใด ?
กล่าวกันว่าตำแหน่งลามะ
ตัลกู นั้น คงจะเกิดขึ้นภายหลังปี ค.ศ. 1650 เป็น ต้นมา หรือประมาณ 300 กว่าปีมานี้เอง
ตำแหน่ง
ตัลกูที่เชื่อว่าเป็น
การเกิดใหม่ของผู้มีบุญบารมีสูงนั้น ได้รับยอมรับ ว่าเป็นวัฏจักรแห่งการเกิดของสังขารและจิตวิญญาณ ที่สัมพันธ์กันประดุจ ลูกโซ่ หรือลูกประคำที่ร้อยเป็นพวง จากความเชื่อดังกล่าวนี้เองชาวทิเบต จึงถือว่า ตัลกู คือบรรพบุรุษผู้ครองอำนาจในอดีตกลับชาติมาเกิดในภพใหม่
ชาวลามะบางกลุ่มได้แสดงทรรศนะเกี่ยวกับความแตกต่างระหว่างกระบวน การกลับชาติมาเกิดของบุคคล ในกรณีที่เป็นสามัญชนกับกรณีที่เป็นบุคคลชั้น สูงกว่า
" บุคคลที่มิได้รับการฝึกฝนขัดเกลาทางจิตสมาธิ จะมีชีวิตเยี่ยงสัตว์ทึ่ดำเนิน ชีวิตไปอย่างไร้จุดหมาย มัวเมาและหลงใหลอยู่ในห้วงแห่งกิเลสและตัณหา อันหาที่ยุติไม่ได้ ครั้นสังขารแตกดับ วิญญาณก็ไปอยู่ในร่างของคนชั้นต่ำที่ หมกมุ่นอยู่กับความทุกข์ เศร้าหมอง สุดแท้แต่อำนาจผลกรรมจะบันดาล "" ในทางตรงกันข้าม ผู้ที่มีสติปัญญารอบรู้ และประพฤติชอบ หมั่นฝึกฝนขัด เกลาจิตใจด้วยอำนาจสมาธิอยู่เสมอ ครั้นสังขารแตกดับ กายทิพย์หรือวิญญาณ ก็จะไปอยู่ในร่างของคนใหม่ ในระดับเดียวกันหรือสูงกว่าและเนื่องจากความ เป็นผู้มีอำนาจจิตสูง จึงสามารถกำหนดรู้เรื่องราวต่าง ๆ ในอดีตของตนได้ "อเล็กซานดร้า เดวิด นีลได้บันทึกไว้ว่า
" เกี่ยวกับการกลับชาติมาเกิดใหม่ ของดาไลลามะเป็นไปตามการบันดาลของพระโพธิสัตว์ กล่าวคือพระโพธิสัตว์ เป็นองค์ปฐมของการปรากฏรูปร่างอันลึกลับซับซ้อนสุดคณานับด้วยอำนาจ จิตสูงอันเกิดจากการเพ่งสมาธิอย่างแรงกล้า บางครั้งอาจแสดงภาพนิมิตมีร่าง เป็นภูติผีปีศาจนับล้าน ปรากฏตามสถานที่ต่าง ๆ บางครั้งก็อาจแฝงมาในรูป ร่างคนธรรมดาสามัญ สุดแท้แต่พระองค์จะทรงเลือก หรืออาจแฝงอยู่ในสิ่ง ที่ไร้ชีวิต เช่น ภูเขา ป่าไม้ หรือหินทุก ๆ ก้อน เป็นต้น สรุปแล้วก็คือพระองค์ ทรงมีอำนาจแห่งการสรรค์สร้างสิ่งที่ปรากฏขึ้นในลักษณะรูปร่างต่าง ๆ ได้ "ความเชื่อดังกล่าวนี้ ดูเหมือนจะสอดคล้องกับคำกล่าวที่ระบุไว้ในตำนาน ลัทธิมหายานที่กล่าวว่า
" พระโพธิสัตว์ที่บรรลุโสดาบัน สามารถบันดาล ให้กลับมาเกิดในรูปแบต่าง ๆ ได้ถึงสิบชาติ "...ย้อนกลับมาถึงเรื่องราวความเชื่อของการกลับชาติมาเกิดใหม่ของดาไล ลามะอีกครั้งหนึ่ง กล่าวกันว่าองค์ดาไลลามะบางองค์สามารถบอกการ ตายได้ล่วงหน้า บอกแหล่งที่เกิดใหม่ได้ บางครั้งสามารถชี้แจงรายละ เอียดเกี่ยวกับผู้ที่จะเป็นบิดามารดาใหม่ได้อีกด้วย
ตามกฏเกณฑ์ของชาวทิเบตถือว่า หลังจากองค์ดาไลลามะสิ้นพระชนม์แล้ว ประมาณ 1 - 2 ปี จะมีคณะลามะชั้นสูงสำรวจดูวิญญาณขององค์ดาไลลามะ ว่าจะไปเกิดที่ใดอีก ในช่วงเวลาดังกล่าวนี้ เด็กชายที่เกิดใหม่ที่เข้าใจกันว่า องค์ดาไลลามะกลับชาติมาเกิดก็จะมีอายุประมาณ 1 - 2 ปีพอดี แต่ในบาง ครั้งในช่วงระยะสองปีก็ไม่สามารถก็ไม่สามารถค้นหาผู้มีบุญมาเกิดได้ ทำให้ ล่าช้าไป
ก่อนสิ้นพระชนม์ หากดาไลลามะชี้ทิศทางหรือดินแดนที่จะไปเกิดใหม่อีก ทั้งลักษณะพิเศษของพระองค์ไว้ หลังจากนั้นคณะลามะชั้นสูงซึ่งเป็นนัก ปราชญ์และศาสนบัณฑิตทั้งหลาย ก็จะเดินทางไปแสวงหาเด็กเกิดใหม่ตาม ทิศทางหรือดินแดนแห่งนั้น แต่ถ้าหากองค์ดาไลลามะไม่ได้ตรัสไว้ก่อนสิ้น พระชนม์แล้ว ก็อาศัยโหรประจำราชสำนักทำนายชี้แนวทางในการค้นหา เด็กที่มีรูปร่างลักษณะพิเศษ และเมื่อพบแล้วก็จะมีการทดสอบเด็กคนนั้นจน สิ้นสงสัย นี่คือวิธีแสวงหาผู้ที่จะเป็นองค์ดาไลลามะประมุขของชาวทิเบต
ในการทดสอบนั้น ก็จะทดสอบโดยวิธีให้หยิบสิ่งของที่องค์ดาไลลามะ องค์เดิมเคยใช้มาก่อน อาทิ สายลูกประคำ เครื่องทรง เครื่องประกอบ พิธีการต่าง ๆ ตำรา ถ้วยน้ำชา และอื่น ๆ อีกมาก หากสามารถเลือกหรือ จดจำสิ่งของดังกล่าวที่ถือว่าเป็นของตนในชาติก่อนได้ ก็เป็นอันเชื่อถือ ได้ว่า เด็กคนนั้นคือดาไลลามะกลับชาติมาเกิด
ในการทดสอบนี้ ลามะ ที่เชี่ยวชาญทางญาณพิเศษสามารถรับรู้สิ่งต่าง ๆ ที่อยู่ไกล หรือรับรู้เหตุ การณ์ล่วงหน้า จะเป็นผู้ทดสอบเพื่อหาความแน่ใจเป็นครั้งสุดท้ายในกรณีที่ไม่อาจค้นหาเด็กที่มีลักษณะดังกล่าวหรือการเกิดใหม่ของเด็ก ที่มีบุญญาธิการยังไม่เป็นที่เปิดเผย ก็ต้องปล่อยให้เวลาให้เวลาผ่านพ้น ไป แต่ก็เป็นสาเหตุแห่งความเศร้าสลดแก่ผู้จงรักภักดีองค์ดาไลลามะ เป็นอันมากดูประหนึ่งว่าบรรดานักบวชลามะขาดผู้นำที่ควรเคารพสักกา ระสูงสุดไป ซึ่งยังผลให้การบริจาคทานสิ่งของเครื่องใช้ของชาวบ้าน ที่เคยเข้าวัดฟังธรรมต้องพลอยเบาบางลงไปด้วย และยิ่งเศร้าไปกว่านั้น อาจเป็นเหตุให้นักบวชลามะชั้นสูงที่มีจิตใจทรามบางองค์ฉวยโอกาส กอบโกยหรือคอรัปชั่นในการจัดการกับทรัพย์สินต่าง ๆ ด้วยอำนาจของ ตนเองได้
ถ้าบังเอิญปรากฏว่าพบเด็กหลายคนมีลักษณะเข้าเค้าที่จะเป็นองค์ดาไล ลามะกลับชาติมาเกิดใหม่ จะทำอย่างไร ? วิธีทดสอบก็คือนำเด็กเหล่า นั้นมาทดสอบแข่งขัน เพื่อชิงตำแหน่งตัลกูที่แท้จริง โดยให้เลือกสิ่ง ของต่าง ๆ ที่เป็นขององค์ดาไลลามะองค์ก่อน และอาศัยโหรหลวงทด สอบการระลึกชาติพร้อมทั้งตรวจสอบชะตาราศรีด้วย
เป็นไปได้ไหมว่า ในบางครั้งโหรหลวงหลายคนกลับมีความคิดขัดแย้ง ไม่ลงรอยกันในการตัดสินว่าใครจะเป็นดาไลลามะ
... แน่นอน ปัญหาดังกล่าวได้เกิดขึ้นค่อนข้างบ่อยเหมิอนกัน ทั้งนี้ก็เพราะ ว่าแต่ละครอบครัวต่างก็อยากให้ลูกหลานของตนได้รับตำแหน่งอันมีเกียรติ สูงสุดนั้น เผื่อว่าจะได้อาศัยบารมีและพลอยมีหน้ามีตาไปด้วย ด้วยเหตุนี้ จึงมีการทดสอบเพิ่มขึ้นอีกหลายขั้นตอน เป็นต้นว่า ให้ร่ายเวทมนตร์ แสดง ฤทธิ์เดช ความรอบรู้ และชาญฉลาด จนกระทั่งถึงการแสดงสมาธิจิต และ ความอดทนในการแสดงออกอย่างอื่นอีกมากมาย
นอกเหนือจากลามะตัลกูที่ชาวทิเบตเคารพสูงสุด คือองค์ดาไลลามะแล้ว
ลามะตัลกูองค์อื่นที่ถือว่าเทพยดาหรือลามะขุนนางชั้นนำในอดีตกลับชาติ มาเกิดใหม่นั้น มีการพิสูจน์ความทรงจำจากชาติปางก่อน และมีการพิสูจน์ สิ่งประหลาดต่าง ๆ เช่นเดียวกัน