เรื่องย่อในพระธรรมบท บทที่ 26 : พราหมณวรรค

[ฐิตา]

-http://hoahaotanchau.forumotion.com/t11-topic

19. เรื่องพราหมณ์คนใดคนหนึ่ง
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภพราหมณ์คนใดคนหนึ่ง  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  โย  ทุกฺขสฺส  เป็นต้น

ในกาลครั้งหนึ่ง  ทาสของพราหมณ์คนหนึ่ง  ได้หนีออกจากบ้านพราหมณ์ไปบวช  และได้บรรลุเป็นพระอรหันต์   อยู่มาวันหนึ่ง  ขณะที่พระอดีตทาสรูปนี้กำลังออกเดินบิณฑบาตอยู่นั้น  พราหมณ์นั้นได้มาพบเข้า จึงเข้าไปยึดจีวรเอาไว้  เมื่อพระศาสดา เสด็จกลับมาตรัสถาม   ก็ได้กราบทูลว่า  พระภิกษุรูปนี้เป็นอดีตทาสของเขามาก่อน   เมื่อพระศาสดาตรัสว่า “ภิกษุนี้ปลงภาระ(คือขันธ์ 5) ได้แล้ว”  พราหมณ์ตีความว่า ว่าพระภิกษุอดีตทาสรูปนี้ได้เป็นพระอรหันต์แล้ว  ดังนั้น  เพื่อให้เกิดความมั่นใจว่าตนเข้าใจถูกต้องจึงกราบทูลถามว่า เป็นความจริงหรือไม่ที่พระภิกษุหนุ่มรูปนี้เป็นพระอรหันต์แล้ว   พระศาสดาตรัสว่า “ถูกแล้ว  พราหมณ์  พระภิกษุรูปนี้  เป็นผู้มีภาระอันปลงแล้ว”
จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

โย  ทุกฺขสฺส  ปชานาติ
อิฌธว  ขยมตฺตโน
ปนฺนภารํ   วิสํยุตฺตํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ ฯ

ผู้ใด  ในศาสนานี้แล
รู้ชัดความสิ้นไปแห่งทุกข์ของตน
เราเรียกผู้นั้น  ซึ่งมีภาระอันปลงแล้ว
ผู้พรากได้แล้วว่า   เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  พราหมณ์นั้นบรรลุโสดาปัตติผล  พระธรรมเทศนา  มีประโยชน์  แม้แก่ชนผู้มาประชุมกัน.


                       

20. เรื่องพระเขมาภิกษุณี
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ที่ภูเขาคิชฌกูฏ  ทรงปรารภพระเขมาภิกษุณี  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  คมฺภีรปญฺญํ เป็นต้น

ในวันหนึ่ง  ท้าวสักกเทวราช  เสด็จมากับเทพบริวาร  ในระหว่างปฐมยาม  ประทับนั่งสดับธรรมกถาอยู่กับพระศาสดา  ในขณะนั้น  พระเขมาภิกษุณี  มาด้วยมีวัตถุประสงค์จะเฝ้าพระศาสดา  เห็นท้าวสักกะ  จึงหยุดยืนอยู่ในอากาศ  ถวายบังคมพระศาสดาแล้วก็เหาะกลับไป  ท้าวสักกะทอดพระเนตรเห็นพระเขมานั้นแล้ว  กราบทูลถามว่า “พระเจ้าข้า  ภิกษุณีนั่นชื่ออะไร? มายืนอยู่ในอากาศ  ถวายบังคมแล้วก็กลับไป”  พระศาสดาตรัสว่า “มหาบพิตร  ภิกษุนั่น  เป็นธิดาของอาตมภาพ  เป็นผู้มีปัญญามาก  ฉลาดในทางและมิใช่ทาง”
จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

คมฺภีรปญฺญํ  เมธาวึ
มคฺคามคฺคสฺส  โกวิทํ
อุตฺตมตฺถํ  อนุปฺปตฺตํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ ฯ

เราเรียกผู้มีปัญญาลึกซึ้ง  เป็นปราชญ์
ฉลาดในทางและมิใช่ทาง
บรรลุประโยชน์สูงสุด
นั้นว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.

[ฐิตา]

21. เรื่องพระติสสเถระผู้อยู่ในเงื้อมเขา
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภพระติสสเถระผู้อยู่ในเงื้อมเขา  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  อสํสฏฺฐํ เป็นต้น

ในกาลครั้งหนึ่ง  พระติสสเถระ  เรียนพระกัมมัฏฐานจากพระศาสดาแล้ว  เข้าป่าไปพบสถานที่แห่งหนึ่งเป็นที่สัปปายะอยู่ที่เงื้อมเขา  ท่านได้ลองนั่งทดสอบดู  ก็เห็นว่าจิตสงบดี  ซึ่งจะทำให้บรรลุถึงที่สุดแห่งกิจของบรรพชิตคือเข้าถึงพระนิพพานได้  ท่านจึงตัดสินใจจะจำพรรษาอยู่ในถ้ำแห่งนั้น  เทพยดาซึ่งสิงสถิตอยู่ในถ้ำแห่งนั้นคิดว่าพระภิกษุรูปนี้คงจะพำนักอยู่แค่คืนเดียวก็จะจากไป  ก็ได้พาพวกลูกๆของตนออกไปจากถ้ำนั้น  แต่ในวันรุ่งขึ้นพระภิกษุนี้ได้เข้าไปบิณฑบาตในหมู่บ้าน  ได้รับอาราธนาจากหญิงผู้หนึ่งให้เข้าจำพรรษาอยู่ในถ้ำนั้นเป็นเวลา 3 เดือน   พระภิกษุนั้นจึงได้สนองศรัทธา  เทวดาที่สิงสถิตอยู่ในถ้ำเกิดความเดือดร้อน  เพราะจะอยู่ในถ้ำกับพระภิกษุผู้มีศีลบริสุทธ์ก็อยู่ไม่ได้  จะไปบอกท่านให้ออกไปจากถ้ำก็ยิ่งไม่กล้า  จึงได้วางแผนจะจับผิดพระภิกษุนั้นเพื่อหาเหตุให้ท่านออกไปจากถ้ำนั้นให้ได้

เทวดาอยู่ในถ้ำตนนั้น จึงได้ไปเข้าสิงที่ร่างของบุตรของหญิงที่นิมนต์พระภิกษุไปรับอาหารบิณฑบาตเป็นประจำทุกวันนั้น  เมื่อถูกเทวดาเข้าสิงเด็กชายคนนั้นก็เกิดอาการคอบิด น้ำลายฟูมปาก  ข้างมารดาของเด็กเห็นเช่นนั้นก็ตกใจ กอดบุตรร้องไห้  ร่างของเด็กที่ถูกเทวดาเข้าสิงได้กล่าวว่า   “เราเข้าสิงที่ร่างของบุตรท่าน  เราไม่ต้องการเครื่องเซ่นสังเวยใดๆ  แต่อยากจะให้ท่านไปขอสมุนไพร “ชะเอมเครือ”จากพระเถระที่เข้ามาบิณฑบาตที่บ้านท่านเป็นประจำมาทอดน้ำมัน  แล้วนำมาให้เด็กคนนี้หยอดเข้าไปทางจมูก”  แต่หญิงนั้นไม่กล้าไปขอสิ่งนั้นจากพระภิกษุเพราะจะทำให้ท่านมีศีลด่างพร้อยในข้อที่ปรุงยารักษาโรค  จึงได้ต่อรองกับเทวดา  จนตกลงกันว่า ให้นางไปขอน้ำล้างเท้าของพระภิกษุนั้น  เมื่อได้มาแล้วก็ให้นำมารดลงที่ศีรษะของเด็กนี้

ในวันรุ่งขึ้น  เมื่อพระภิกษุรูปนี้เข้ามาบิณฑบาตที่บ้าน  นางก็ได้ถวายอาหารบิณฑบาตตามปกติ  แต่ที่พิเศษก็คือขอให้พระเอาน้ำล้างเท้าและขอน้ำนั้นไว้  และนางได้นำน้ำนั้นรดลงที่ศีรษะของบุตร  เด็กนั้นก็มีสภาพกลับคืนสู่ปกติ  ส่วนเทวดาก็ได้กลับไปที่ถ้ำเพื่อรอการกลับคืนสู่ถ้าของภิกษุนั้น  เมื่อภิกษุนั้นกลับมาแล้ว  เทวดานั้นก็ได้แสดงตัวออกมาให้ภิกษุนั้นเห็น  กล่าวว่า “ท่านผู้เป็นหมอใหญ่  ท่านอย่าได้เข้ามาในถ้ำนี้”  พระภิกษุนั้นรู้ตัวว่าตั้งแต่บวชพระมาไม่เคยประกอบยารักษาโรคให้แก่ผู้ใด จึงได้ตอบไปว่า ท่านไม่เคยทำยารักษาโรคให้ใครมาก่อนเลย  เทวดาจึงบอกว่าเมื่อเช้านี้พระภิกษุนี้ได้ทำการรักษาเด็กที่ถูกอมนุษย์เข้าสิงที่บ้านที่ท่านเข้าไปรับอาหารบิณฑบาตเป็นประจำนั่นไง  พระเถระตอบว่าไม่ได้ประกอบยารักษาเด็กดังที่เทวดากล่าวหา  เทวดาบอกว่าที่เอาน้ำล้างเท้าไปรดให้เด็กก็ถือว่าเป็นการรักษาโรคได้เหมือนกัน  แต่พระภิกษุนั้นตอบว่าไม่เป็น  และท่านก็มีความภาคภูมิใจว่าท่านยังมีศีลบริสุทธิ์ เกิดความปีติอย่างเหลือล้น  เมื่อข่มปีติได้แล้ว  ก็ได้บรรลุเป็นพระอรหันต์ในขณะยืนอยู่ที่ปากถ้ำนั่นเอง

เมื่อท่านรู้ตัวว่าท่านเป็นพระอรหันต์แล้ว  ก็ได้บอกให้เทวดาออกจากถ้ำนั้นไป  ในขณะที่ท่านก็จำพรรษาอยู่ที่นั่นต่อไปจนครบไตรมาส  เมื่อออกพรรษาแล้วท่านก็ได้เดินทางกลับไปเฝ้าพระศาสดา  เมื่อถูกภิกษุทั้งหลายถามว่า  บรรลุถึงกิจสูงสุดของการเป็นบรรพชิตแล้วหรือยัง ? ท่านก็ได้เล่าเรื่องทั้งหมดให้ภิกษุเหล่านี้ฟัง  เมื่อภิกษุทั้งหลายถามว่า “  ท่านถูกเทวดาว่ากล่าวอย่างนั้น  ไม่โกรธหรือ?”  ท่านตอบว่า “ไม่โกรธ”  พวกภิกษุทั้งหลายจึงตีความคำพูดของท่านว่าเป็นการอวดอ้างตนว่าบรรลุเป็นพระอรหันต์  จึงได้นำความขึ้นกราบบังคมทูลพระศาสดา  พระศาสดาตรัสว่า “ภิกษุทั้งหลาย  บุตรของเราย่อมไม่โกรธเลย  เพราะขึ้นชื่อว่าความเกี่ยวข้องด้วยคฤหัสถ์หรือด้วยบรรพชิตทั้งหลาย  ย่อมไม่มีแก่บุตรของเรานั่น  บุตรของเรานั่น  ไม่เกี่ยวข้อง  ปรารถนาน้อย  สันโดษ”
จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

อสํสฏฺฐํ  คหฏฺเฐหิ
อนาคาเหิ  จูภยํ
อโนกสารึ  อปฺปิจฺฉํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ ฯ

เราเรียกบุคคล  ผู้ไม่เกี่ยวข้องด้วยชน 2  จำพวก
คือ คฤหัสถ์  1  บรรพชิต 1
ผู้ไม่มีความอาลัยเที่ยวไป
ผู้ปรารถนาน้อยนั้นว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศฯจบลง  ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.


                         

22. เรื่องภิกษุรูปใดรูปหนึ่ง
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภภิกษุรูปใดรูปหนึ่ง  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  นิธาย เป็นต้น

ในกาลครั้งหนึ่ง   ภิกษุรูปหนึ่ง  เรียนพระกัมมัฏฐานจากพระศาสดาแล้ว  ได้เดินทางเข้าไปปฏิบัติธรรมอยู่ในป่าแห่งหนึ่ง  หลังจากที่ได้บรรลุเป็นพระอรหันต์แล้ว  ก็ได้กลับมาเฝ้าพระศาสดา  เพื่อจะกราบบังคมทูลถึงคุณธรรมที่ตนได้บรรลุถึงแล้ว  ในระหว่างทาง  ได้เดินทางผ่านหมู่บ้านแห่งหนึ่ง  ขณะที่กำลังจะผ่านพ้นหมู่บ้านนั้นไป  ก็มีหญิงคนหนึ่งทะเลาะกับสามีหนีออกจากบ้านจะกลับไปที่บ้านของบิดามารดา  นางจึงเดินตามหลังพระรูปนี้มา  ข้างสามีก็ได้เดินตามหาภรรยาเห็นนางเดินตามหลังพระภิกษุนี้อยู่  ก็ตะโกนให้พระภิกษุหยุดแล้วข่มขู่คุกคามจะเอาชีวิตพระภิกษุให้ได้

เพราะเข้าใจว่าภิกษุนี้นัดแนะให้ภรรยาตนหนีตามกันมา  พระภิกษุนี้ถูกชายผู้สามีของหญิงนั้นทุบตีจนร่างกายฟกช้ำดำเขียวทั่วตัว  ข้างภรรยาก็ได้เข้าห้ามไม่ให้ทุบตี  โดยนางบอกว่ามาเองโดยที่พระภิกษุมิได้นัดหมายแต่อย่างใด  แต่คำอธิบายนั้นก็ยิ่งกระพือไฟแห่งความโกรธให้แก่สามีมากยิ่งขึ้น  เมื่อได้ทุบตีภิกษุนั้นจนหนำใจแล้ว  ผู้สามีก็ได้พาภรรยากลับบ้าน  ส่วนพระภิกษุก็เดินทางต่อไป

เมื่อเดินทางไปถึงวัดพระเชตวันแล้ว  ภิกษุทั้งหลายมาช่วยกันนวดเฟ้นร่างกายให้ท่าน  และเห็นร่างกายฟกช้ำ  จึงถามท่านว่าไปถูกใครทุบตีมา  ท่านก็ได้เล่าให้ฟัง  พระเหล่านั้นจึงถามว่า  “เมื่อท่านถูกชายผู้นั้นทุบตี  ท่านได้พูดอะไรออกไปหรือไม่ ? หรือว่าท่านเกิดความโกรธหรือไม่ ?”   เมื่อท่านบอกว่า “ภิกษุทั้งหลาย  ความโกรธย่อมไม่เกิดขึ้นแก่เรา”

ภิกษุเหล่านั้นจึงนำความขึ้นกราบบังคมทูลพระศาสดา   พระศาสดาตรัสว่า “ภิกษุทั้งหลาย  ธรรมดาพระขีณาสพทั้งหลาย  มีอาชญาอันวางแล้ว  พระขีณาสพเหล่านั้น  ย่อมไม่ทำความโกรธ  ในชนทั้งหลาย  แม้ผู้ประหารอยู่”
จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

นิธาย  ทณฺฑํ  ภูเตสุ
ตเสสุ  ถาวเรสุ  จ
โย  น  หนฺติ  น  ฆาเตติ
ตมหํ   พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ  ฯ

ผู้ใด วางอาชญาในสัตว์ทั้งหลาย
ผู้สะดุ้งและผู้มั่นคง
ไม่ฆ่าเอง  ไม่ใช้ให้ผู้อื่นฆ่า
เราเรียก  ผู้นั้น  ว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง    ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.

[ฐิตา]

  23. เรื่องสามเณร
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภสามเณรทั้งหลาย  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  อวิรุทฺธํ เป็นต้น

ในกาลครั้งหนึ่ง  นางพราหมณีคนหนึ่ง  ได้มอบหมายให้พราหมณ์ผู้สามีไปที่วัดพระเชตวัน  เพื่อทำการนิมนต์พระภิกษุ 4 รูปมารับอาหารบิณฑบาตที่บ้าน   นางบอกถึงคุณสมบัติว่าพระที่จะนิมนต์มานั้นต้องเป็น “พราหมณ์แก่ 4 คน”  เมื่อพราหมณ์ไปที่วัดและแจ้งความประสงค์ว่าต้องการพราหมณ์แก่ 4 คนไปรับอาหารบิณฑบาตที่บ้านตามที่นางพราหมณีต้องการ   แต่เวลาจัดให้จริงๆ  กลับเป็นว่าผู้ที่ถูกส่งไปที่บ้านของพราหมณ์และนางพราหมณีเป็นสามเณรน้อยอายุ   7 ขวบจำนวน  4  รูป  คือ 1.สังกิจจสามเณร  2.บัณฑิตสามเณร  3.โสปากสามเณร  และ 4.เรวตสามเณร  ซึ่งสามเณรน้อยทั้ง 4 รูปนี้ล้วนแล้วแต่เป็นพระอรหันต์

เมื่อนางพราหมณีผู้ภรรยาเห็นเป็นสามเณรแทนที่จะเป็นพราหมณแก่  นางก็รู้สึกผิดหวังได้ต่อว่าต่อขานพราหมณ์ผู้สามีว่าไปนิมนต์สามเณรที่มีอายุอ่อนกว่าเด็กคราวหลานมาได้อย่างไร  นางจึงบอกสามีให้กลับไปที่วัดใหม่เพื่อนิมนต์พราหมณ์มาแทนสามเณรน้อย 4 รูปนี้  ในขณะเดียวกันนั้น  นางก็ปฏิเสธที่จะให้สามเณรนั่งบนอาสนะสูงๆที่นางจัดไว้สำหรับพราหมณ์ชรา  ได้ให้สามเณรทั้ง 4 รูปนั่งบนอาสนะที่ต่ำๆและก็ไม่ยอมถวายอาหารบิณฑบาตแก่สามเณรเหล่านี้ด้วย

เมื่อพราหมณ์นั้นกลับไปที่วัด  ก็ได้พบกับพระสารีบุตรเถระและได้นิมนต์พระเถระไปที่บ้าน  เมื่อพระเถระเดินทางไปถึงที่บ้านแล้ว  ก็ได้เห็นสามเณรขีณาสพทั้ง 4  รูป ท่านจึงได้ถามสามเณรขีณาสพเหล่านั้นว่า ได้ฉันอาหารบิณฑบาตแล้วหรือยัง  เมื่อได้ทราบว่าสามเณรขีณาสพยังไม่ได้ฉันอาหารบิณฑบาตและอาหารบิณฑบาตเหล่านั้นตระเตรียมไว้สำหรับเพียงพอบุคคล 4 คนเท่านั้น  พระเถระก็ได้กลับวัดโดยที่ไม่รับอาหารบิณฑบาตจากบ้านของพราหมณ์  นางพราหมณ์จึงได้ส่งพราหมณ์ผู้สามีกลับไปที่วัดเพื่อนิมนต์พราหมณ์ชราคนอื่นมา  คราวนี้ไปได้พระมหาโมคคัลลานเถระมา  พระมหาโมคคัลลานเถระเมื่อมาถึงแล้วก็กลับวัดไปอีกรูปหนึ่งเมื่อรู้ว่าสามเณรทั้ง 4  รูปยังไม่ได้ฉันภัตตาหาร  และอาหารตระเตรียมไว้สำหรับคน 4 คนเท่านั้น

พอถึงช่วงนี้  สามเณรทั้ง 4 รูป ยังไม่มีอะไรตกถึงท้องตั้งแต่เช้า  ก็มีความรู้สึกหิวขึ้นมามาก  และในขณะนั้น  ทิพอาสน์ของท้าวสักกะเทวราชแสดงอาการร้อน  ท้าวเธอได้สอดส่องทิพยเนตรมาดู  ได้ทรงทราบว่าสามเณรทั้ง 4 รูปกำลังหิวโหยอาหาร  จึงทรงแปลงร่างเป็นพราหมณ์ชรามาที่บ้านของพราหมณ์และนางพราหมณีนั้น   พราหมณ์และนางพราหมณีก็ได้เข้าไปไหว้พราหมณ์ชรานั้นและได้เชิญให้ขึ้นนั่งบนอาสนะที่สูงๆ  แต่ท้าวสักกะแปลงร่างนั้นกลับนั่งลงที่พื้นบ้านและได้ก้มลงทำความเคารพสามเณรทั้ง 4 รูป  จากนั้นท้าวเธอก็ยังได้ทรงเปิดเผยพระองค์ว่าเป็นท้าวสักกะแปลงร่างมา เมื่อเห็นท้าวสักกะทำความเคารพสามเณรทั้ง 4 รูป  พราหมณ์และนางพราหมณีก็จึงยอมนำอาหารไปถวายสามเณรทั้ง 4 รูป  หลังจากเสร็จภัตตกิจแล้ว  ท้าวสักกะและสามเณรทั้ง 4 รูปได้แสดงอิทธิฤทธิ์  เหาะทะลุผ่านทางหลังคาสู่อากาศ  โดยท้าวสักกะเหาะขึ้นสู่สวรรค์ชั้นดาวดึงส์  ส่วนสามเณรทั้ง 4 รูปก็เหาะกลับวัดพระเชตวัน

เมื่อภิกษุทั้งหลายสอบถามสามเณรทั้ง 4 รูปว่ามีความโกรธหรือไม่เมื่อตอนที่พราหมณ์และนางพราหมณียังไม่ยอมถวายอาหารบิณฑบาต  สามเณรทั้ง 4 รูปตอบว่าไม่โกรธ  ภิกษุเหล่านั้นไม่เชื่อ  และได้นำเรื่องขึ้นกราบบังคมทูลพระศาสดาว่า  สามเณรทั้ง 4 รูปโกหกและอวดอ้างตนว่าเป็นอรหันต์
พระศาสดา  ตรัสว่า “ภิกษุทั้งหลาย  ธรรมดาพระขีณาสพทั้งหลาย  ย่อมไม่เคียดแค้น  ในชนทั้งหลาย  แม้ผู้เคียดแค้นแล้วเลย”
จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

อวิรุทฺธํ  วิรุทฺเธสุ
อตฺตทณฺเฑสุ  นิพฺพุตํ
สาทาเนสุ  อนาทานํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ ฯ

เราย่อมเรียก บุคคลผู้ไม่เคียดแค้น
ในบุคคลผู้เคียดแค้น
ผู้ดับเสียได้ในบุคคลผู้มีอาชญาในตน
ผู้ไม่ถือมั่นในบุคคลผู้ถือมั่น  นั้น
ว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.


                       

24. เรื่องพระมหาปันถกเถระ
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเวฬุวัน  ทรงปรารภพระมหาปันถก  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  ยสฺส  ราโค  จ  เป็นต้น

พระมหาปันถกเถระ  เป็นพระอรหันต์แล้ว   ในตอนที่น้องชายของท่านที่ชื่อว่าจูฬปันถกเข้ามาบวช  พระจูฬปันถกเป็นคนมีปัญญาทึบเพราะในอดีตชาติเคยล้อเลียนพระที่เล่าเรียนไม่เก่งรูปหนึ่ง  พระจูฬปันถกไม่สามารถจดจำพระคาถาที่พระมหาปันถกพี่ชายมอบให้ไปท่องแม้จะใช้เวลาท่องอยู่ถึง 4 เดือนก็ตาม  พระมหาปันถกรู้สึกผิดหวังกับพระน้องชายเป็นอย่างมากจึงขับไล่ออกไปจากวัดเพราะเป็นคนไม่มีคุณค่าที่จะบวชอยู่ต่อไป  “เธอเป็นผู้อาภัพแม้ในพระศาสนา  ทั้งเป็นผู้เสื่อมแล้วจากโภคะของคฤหัสถ์  ประโยชน์อะไรของเธอด้วยการอยู่ในวัดนี้  เธอจงออกไปเสียจากวัดนี้” พระมหาปันถกกล่าว  แล้วปิดประตู

ภิกษุทั้งหลาย  สนทนากันว่า “ท่านทั้งหลาย  พระมหาปันถกเถระทำแบบนี้  ชะรอยความโกรธจะยังคงเกิดขึ้นกับพระขีณาสพทั้งหลายได้เป็นแน่”
พระศาสดาเสด็จมา ตรัสถามถึงหัวข้อสนทนานั้น  แล้วตรัสว่า “ภิกษุทั้งหลาย  กิเลสทั้งหลายมีราคะเป็นต้น  ย่อมไม่มีแก่พระขีณาสพทั้งหลาย  แต่บุตรของเราทำเช่นนั้น  เพราะความที่ตนเป็นผู้มุ่งประโยชน์เป็นเป้าหมายสำคัญ  และเพราะเป็นผู้มุ่งธรรมเป็นเป้าหมายสำคัญ”
จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

ยสฺส  ราโค จ  โทโส  จ
มาโน  มกฺโข  จ  ปาติโต
สาสโปริว  อารคฺคา
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ  ฯ

ราคะ  โทสะ  มานะ  และมักขะ
อันผู้ใดให้ตกไปแล้ว
เหมือนเมล็ดพันธ์ผักกาด
ตกไปจากปลายเหล็กแหลม ฉะนั้น
เราเรียกผู้นั้นว่า เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง   ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย    มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.

[ฐิตา]

25. เรื่องพระปิลินทวัจฉเถระ
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเวฬุวัน  ทรงปรารภพระปิลินทวัจฉเถระ  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  อกกฺกสํ เป็นต้น

พระปิลินทวัจฉเถระ  ติดนิสัยพูดคำไม่สุภาพกับคนอื่น เช่น พูดว่า  “มานี่  คนถ่อย  ไปนั่น  คนถ่อย”  เป็นต้น จะใช้คำว่า “คนถ่อย”นี้ทั้งกับคฤหัสถ์แลละบรรพชิต   ภิกษุทั้งหลายได้นำความนี้ขึ้นกราบบังคมพระศาสดาว่า  “พระเจ้าข้า  ท่านปิลินทวัจฉะ  ย่อมเรียกภิกษุด้วยถ้อยคำไม่สุภาพว่า  คนถ่อย”  พระศาสดารับสั่งให้พระเถระนั้นมาเฝ้า  แล้วตรัสถามถึงเรื่องนี้  เมื่อพระเถระยอมรับว่าได้พูดอย่างนั้นจริง

พระศาสดาทรงใช้อตีตังสญาณย้อนรำลึกถึงอดีตชาติของพระเถระ  ทรงทราบว่าเมื่อ 500 ที่ผ่านมา  พระเถระเคยเกิดในวรรณะพราหมณ์มาตลอด  ซึ่งพวกพราหมณ์ถือว่าพวกตนมีฐานะสูงส่งกว่าพวกคนวรรณะอื่น  คำว่า “คนถ่อย“ นี้พระเถระเคยพูดมาจนติดเป็นนิสัย   ดังนั้นพระศาสดาจึงตรัสกับภิกษุทั้งหลายว่า พระเถระไม่ได้จงใจที่จะพูดกระทบกระทั่งคนอื่น  เพราะปกติแล้วพระขีณาสพจะไม่พูดคำระคายหู  หรือคำหยาบใดๆ
จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

อกกฺกสํ  วิญฺญาปนึ
คิรึ  สจฺจํ  อุทีรเย
ยาย  นาภิสเช  กญฺจิ
ตมหํ  พฺรูหิ  พฺราหฺมณํ ฯ

ผู้ใด  พึงกล่าวถ้อยคำอันไม่ระคายหู
อันให้รู้กันได้เป็นคำจริง
อันเป็นเหตุไม่ยังใครๆให้ขัดใจ
เราเรียกผู้นั้นว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.


                       

26. เรื่องภิกษุรูปใดรูปหนึ่ง
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภภิกษุรูปใดรูปหนึ่ง  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  โยธ  ทีฆํ  เป็นต้น

วันหนึ่ง   พราหมณ์คนหนึ่งในกรุงสาวัตถี  เปลื้องผ้าห่ม  วางผึ่งลมไว้นอกบ้าน  พระอรหันต์ขีณาสพรูปหนึ่ง  กำลังจะเดินกลับวัด   เห็นผ้านั้น  มองไปมองมาไม่เห็นใคร  ก็เลยคิดว่าเป็นผ้าที่ไม่มีเจ้าของ  จึงได้อธิษฐานผ้าเป็นบังสุกุล  ถือเอาไป  พราหมณ์มองลงมาทางหน้าต่างเห็นพระเถระหยิบเอาผ้าของคนไปก็ได้วิ่งไล่ตาม   ด่าพลางเข้าไปหา กล่าวว่า “ สมณะโล้น  ท่านเอาผ้าของข้าพเจ้าไปทำไม” พระเถระ  กล่าวว่า   “ฉันไม่เห็นใคร จึงฉวยเอาผ้านี้มาด้วยสำคัญว่าเป็นผ้าบังสุกุล  ท่านจงรับผ้านี้คืนเถิด”ว่าแล้ก็คืนผ้าผืนนั้นให้แก่พราหมณ์ในทันที

เมื่อกลับไปถึงวัดแล้ว  พระเถระได้เล่าเรื่องนี้ให้ภิกษุทั้งหลายฟัง  พระภิกษุเหล้านั้นได้ถามท่านในเชิงเยาะเย้ยว่า”ผ้าผืนนั้น  ยาวหรือสั้น  หยาบหรือละเอียด”  พระเถระกล่าวว่า  “ท่านทั้งหลาย  ผ้านั้นจะยาวหรือสั้น หยาบหรือละเอียดก็ช่างเถิด  ความอาลัยในผ้านั้นของผมไม่มี  ผมหยิบเอามาด้วยความสำคัญว่าผ้าบังสุกุลต่างหาก”

ภิกษุทั้งหลายฟังคำนั้นแล้ว  นำความขึ้นกราบบังคมทูลพระศาสดาว่า “พระเจ้าข้า  ภิกษุนั่น  กล่าวคำไม่จริง  อวดอ้างว่าเป็นพระอรหันต์  พระศาสดาตรัสว่า “ภิกษุทั้งหลาย  ภิกษุนั่น  กล่าวคำจริง  ธรรมดาพระขีณาสพทั้งหลาย   ย่อมไม่ถือเอา  สิ่งของๆคนเหล่าอื่น”
จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

โยธ  ทีฆํ  วา  รสฺสํ  วา
อณํ  ถูลํ  สุภาสุภํ
โลเก  อทินฺนํ  นาทิยติ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหมณํ ฯ

ผู้ใด  ไม่ถือเอาของยาวของสั้น
น้อยหรือใหญ่ งามหรือไม่งาม
อันเขาไมได้ให้แล้ว  ในโลกนี้
เราเรียกผู้นั้นว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.

[ฐิตา]

27. เรื่องพระสารีบุตรเถระ
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภพระสารีบุตรเถระ  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  อาสา  ยสฺส   เป็นต้น

ในกาลครั้งหนึ่ง  พระสารีบุตรเถระ พร้อมด้วยภิกษุบริวาร  500 รูป  ได้ไปเข้าจำพรรษาที่วัดแห่งหนึ่ง  ใกล้หมู่บ้านเล็กๆแห่งหนึ่ง   เมื่อออกพรรษาปวารณาแล้ว   พระสารีบุตรเถระต้องการมอบจีวรแก่ภิกษุหนุ่มและสามเณรทั้งหลาย   ท่านจึงบอกกับภิกษุทั้งหลายว่า  หากมีคนมาถวายจีวร  ก็ให้ส่งจีวรเหล่านั้นไปให้ท่าน  หรือว่าแจ้งได้ท่านได้รู้   แล้วก็ออกจากวัดแห่งนั้นไปเข้าเฝ้าพระศาสดา  ภิกษุทั้งหลายสนทนากันในโรงธรรมสภาว่า  “ถึงทุกวันนี้ ตัณหาของพระสารีบุตรเถระ   ชะรอยจะยังมีอยู่  เพราะพระเถระสั่งไว้แบบนั้น”  พระศาสดาเสด็จมาตรัสถามถึงหัวข้อสนทนานั้น  แล้วตรัสว่า “ภิกษุทั้งหลาย  ตัณหา  ย่อมไม่มีแก่บุตรของเรา  แต่เธอกล่าวอย่างนั้น ก็ด้วยคิดว่า พวกมนุษย์จะได้ทำบุญกัน  และพวกภิกษุหนุ่มและสามเณรจะได้มีจีวรใช้”  จากนั้น  พระศาสดาตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

อาสา  ยสฺส  น  วิชฺชนฺติ
อสฺมึ  โลเก  ปรมฺหิ  จ
นิราสาสํ  วิสํยุตฺตํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ  ฯ

ความหวังของผู้ใด  ไม่มี
ในโลกนี้และโลกหน้า
เราเรียกผู้นั้นว่า  ซึ่งไม่มีความหวัง
พรากกิเลสได้แล้ว
ว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง    ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.
 

28. เรื่องพระมหาโมคคัลลานเถระ
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภพระมหาโมคคัลลานเถระ  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  ยสฺสาลยา    เป็นต้น

ในกาลครั้งหนึ่ง  พระโมคคัลลานเถระ พร้อมด้วยภิกษุบริวาร  500 รูป  ได้ไปเข้าจำพรรษาที่วัดแห่งหนึ่ง  ใกล้หมู่บ้านเล็กๆแห่งหนึ่ง   เมื่อออกพรรษาปวารณาแล้ว   พระโมคคัลลาถเถระต้องการมอบจีวรแก่ภิกษุหนุ่มและสามเณรทั้งหลาย   ท่านจึงบอกกับภิกษุทั้งหลายว่า  หากมีคนมาถวายจีวร  ก็ให้ส่งจีวรเหล่านั้นไปให้ท่าน  หรือว่าแจ้งได้ท่านได้รู้   แล้วก็ออกจากวัดแห่งนั้นไปเข้าเฝ้าพระศาสดา  ภิกษุทั้งหลายสนทนากันในโรงธรรมสภาว่า  “ถึงทุกวันนี้ ตัณหาของพระโมคคัลานเถระ   ชะรอยจะยังมีอยู่  เพราะพระเถระสั่งไว้แบบนั้น”  พระศาสดาเสด็จมาตรัสถามถึงหัวข้อสนทนานั้น  แล้วตรัสว่า “ภิกษุทั้งหลาย  ตัณหา  ย่อมไม่มีแก่บุตรของเรา  แต่เธอกล่าวอย่างนั้น ก็ด้วยคิดว่า พวกมนุษย์จะได้ทำบุญกัน  และพวกภิกษุหนุ่มและสามเณรจะได้มีจีวรใช้”  จากนั้น  พระศาสดาตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

ยสฺสาลยา  น  วิชฺชนฺติ
อญฺญาย  อกถํกถี
อมโตคธํ  อนุปฺปตฺตํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ ฯ

ความอาลัยของบุคคลใดไม่มี
บุคคลใดรู้ชัดแล้ว
เป็นผู้ไม่มีความสงสัยเป็นเหตุกล่าวว่าย่างไร
เราเรียกบุคคลนั้น
ผู้หยั่งลงอมตะ  ตามบรรลุแล้ว
ว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง   ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.

[ฐิตา]

29. เรื่องพระเรวตเถระ
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในบุพพาราม  ทรงปรารภพระเรวตเถระ  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  โยธ  ปุญญญฺจเป็นต้น

วันหนึ่ง  ภิกษุทั้งหลายสนทนากันในธรรมสภาว่า  “น่าอัศจรรย์  สามเณร(เรวตะ)มีลาภมาก  น่าอัศจรรย์สามเณร(เรวตะ) มีบุญมาก  รูปเดียวแท้ๆ  สามารถสร้างเรือนยอด  500 หลังสำหรับภิกษุ  500 รูปได้”   พระศาสดาเสด็จมาตรัสถามถึงหัวข้อที่สนทนากันนั้น  แล้วตรัสว่า  “ภิกษุทั้งหลาย บุญย่อมไม่มีแก่บุตรของเรา  บาปก็มิได้มี  บุญบาปทั้ง 2 เธอละได้แล้ว”
จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

โยธ  ปุญฺญญฺจ  ปาปญฺจ
อุโภ  สงฺคํ  อุปจฺจคา
อโสกํ  วิรชํ  สุทฺธํ
ตมหํ  พฺรูมิ พฺราหฺมณํ ฯ

ผู้ใดล่วงบุญและบาปทั้ง 2
และกิเลสเครื่องข้องเสียได้  ในโลกนี้
เราเรียกผู้นั้น  ซึ่งไม่มีความโศก  มีธุลีไปปราศแล้ว
ผู้บริสุทธิ์แล้ว  ว่าเป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดปัตติผลเป็นต้น.
                       
30. เรื่องพระจันทาภเถระ
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภพระจันทาภเถระ  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  จนฺทํว  เป็นต้น

พระจันทาภเถระ  เมื่อครั้งในอดีตชาติ  เคยได้ถวายผงแก่นจันทน์แดงบูชาพระสถูปเจดีย์  ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุของพระกัสสปพุทธเจ้า ด้วยผลานิสงส์นั้น  ทำให้ได้ไปเกิดในเทวโลกเป็นเวลาหนึ่งพุทธันดร  ในพุทธุปบาทกาลนี้  ได้มาเกิดที่โลกมนุษย์ในตระกูลพราหมณ์กรุงราชคฤห์  ตั้งแต่คลอดออกมาจากครรภ์ของมารดา ทารกคนนี้มีแสงสว่างเป็นรูปวงกลมดุจจันทร์เพ็ญแผ่ออกจากสะดือ  เพราะฉะนั้นจึงมีชื่อว่า จันทาภะ  พวกพราหมณ์เห็นว่าสิ่งแปลกประหลาดในตัวของเขาเป็นจุดขาย ก็จึงนำเขาขึ้นเกวียนพาตระเวนไปตามที่ต่างๆ เพื่อให้ผู้คนได้ชมและใครที่จ่ายเงินจำนวน 100 กหาปณะ  หรือ 1000 กหาปณะก็จะได้รับอนุญาตให้จับเนื้อต้องตัวของเขาได้

อยู่มาวันหนึ่ง  เมื่อคณะของจันทาภะเดินทางถึงสถานที่กึ่งกลางระหว่างกรุงราชคฤห์กับพระเชตวัน ได้เห็นพระอริยะทั้งหลายเดินทางไปเฝ้าพระศาสดาที่วัดพระเชตวัน  ก็ได้กล่าวกับครนเหล่านั้นว่า  จะมีประโยชน์อะไรกับการไปฟังธรรมของพระพุทธเจ้านั้น  เพราะว่าไม่มีใครมีอานุภาพเสมอเหมือนจันทาภะนี้อีกแล้ว  ใครก็ตามที่สัมผัสถูกเนื้อต้องตัวของเขาแล้ว  คนนั้นก็จะได้อิสริยยศและทรัพย์สมบัติ  ไม่เชื่อก็มาลองพิสูจน์ดูก็ได้  แต่พระอริยบุคคลเหล่านั้นได้กล่าว่า “พระศาสดาของพวกเราเท่านั้น มีอานุภาพมาก”

คณะพราหมณ์นั้นจึงได้นำจันทาภะไปที่พระเชตวันเพื่อพิสูจน์ว่ามีอานุภาพมากกว่าพระศาสดา  เมื่อจันทาภะเข้าไปอยู่เบื้องหน้าของพระศาสดา  รัศมีวงกลมดังพระจันท์วันเพ็ญที่เคยแผ่ออกมาจากสะดือของเขาก็หายไปสิ้น  เมื่อลองให้จันทาภะออกไปจากเบื้องหน้าของพระศาสดา  รัศมีนั้นก็กลับมาดังเดิม  เมื่อได้ทำการทดลองถึง  3 ครั้ง  พวกพราหมณ์จึงเชื่อว่า  พระศาสดาจะต้องมีมนต์วิเศษ ที่สามารถทำให้รัศมีหายไปได้อย่างแน่นอน  จึงต้องการได้มนต์วิเศษนี้   แต่พระศาสดาตรัสว่า  พระองค์จะประทานมนต์นี้ก็เฉพาะแก่บุคคลที่เป็นภิกษุเท่านั้น  จันทาภพราหมณ์จึงบอกให้คณะพราหมณ์ของเขารอไปก่อนในขณะที่เขาเรียนมนต์นี้ซึ่งคาดว่าจะใช้เวลาประมาณ 2-3 วัน จากนั้นพระศาสดาได้ให้การอุปสมบทแด่จันทาภพราหมณ์  และได้บอกพระกัมมัฏฐานที่มีอาการ 32 เป็นอารมณ์ให้พระจันทาภะนำไปปฏิบัติ  โดยตรัสว่า  จงนำมนต์นี้ไปท่องบ่นสาธยาย   เมื่อเวลาผ่านไปเพียง 2-3 วันเท่านั้น พระจันทาภะก็ได้สำเร็จเป็นพระอรหันต์   เมื่อพวกพราหมณ์ในคณะมาชวนให้ไปออกตระเวนหาเงินต่อ  พระจันทาภะกล่าวว่า “ท่านทั้งหลายจงไปเถิด  เดี๋ยวนี้ฉันเป็นผู้มีธรรมเครื่องไม่ไปเสียแล้ว”  ภิกษุทั้งหลายเมื่อได้ยินท่านพูดเช่นนั้น  ก็คิดว่าท่านอวดอ้างตนว่าเป็นพระอรหันต์ด้วยความไม่จริง  จึงนำความขึ้นกราบบังคมทูลพระศาสดา  พระศาสดาตรัสว่า  “ภิกษุทั้งหลาย  บัดนี้  จันทาภะบุตรของเรา  มีอาสวะสิ้นแล้ว  ย่อมกล่าวแต่คำจริงเท่านั้น”
จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

จนฺทํว  วิมลํ  สุทฺธํ
วิปฺปสนฺนมนาวิลํ
นนฺทิภวปริกฺขีณํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ ฯ

เราเรียกผู้บริสุทธิ์  ผ่องใส  ไม่ขุ่นมัว
มีภพเครื่องเพลิดเพลินสิ้นแล้ว
เหมือนพระจันทร์ที่ปราศจากมลทิน
นั้นว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.

[ฐิตา]

31. เรื่องพระสีวลีเถระ
พระศาสดา  เมื่อทรงอาศัยเมืองกุณฑิโกฬิยะ  ประทับอยู่ในป่าชื่อกุณฑธาน    ทรงปรารภพระสีวลีเถระ  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  โย  อิมํ  เป็นต้น

ในสมัยหนึ่ง  พระธิดาของเชื้อพระวงศ์สายโกลิยวงศ์  พระนามว่าสุปปวาสา  ทรงครรภ์อยู่   ปี 7  โดยไม่ยอมมีพระประสูติกาล  ต่อมา  พระนางเกิดความเจ็บพระครรภ์อยู่นานถึง 7 วันก็ยังไม่มีวี่แววว่าจะมีพระประสูติกาลอีก  พระนางมีพระอาการเจ็บพระครรภ์มาก ทรงบรรเทาความเจ็บปวดนั้น ด้วยการระลึกถึงพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ว่า “ 1. พระผู้มีพระภาคพระองค์ใด  ทรงแสดงธรรมเพื่อละทุกข์แห่งรูปนี้แหละ  พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น  เป็นผู้ตรัสรู้เองโดยชอบหนอ  2. พระสงฆ์สาวกใดปฏิบัติเพื่อละทุกข์แห่งรูปนี้แหละ  พระสงฆ์สาวกนั้น  ของพระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น  เป็นผู้ปฏิบัติดีแล้วหนอ  3. ทุกข์เห็นปานนี้  ไม่มีในพระนิพพานใด  พระนิพพานนั้น  เป็นสุขดีหนอ”

พระนางจึงได้ให้พระสวามีไปเฝ้าพระศาสดา  แล้วให้กราบทูลเรื่องที่พระนางกำลังเจ็บพระครรภ์อยู่นี้  พระศาสดาตรัสว่า “พระธิดาโกลิยวงศ์พระนามว่าสุปปวาสา  จงเป็นผู้มีสุข  ไม่มีโรค  ประสูติพระโอรสซึ่งหาโรคมิได้เถิด” ขณะพระศาสดาตรัสนั้นประทับอยู่ที่วัดพระเชตวัน แต่พระนางสุปปวาสาก็ทรงหายจากการเจ็บพระครรภ์ในทันใด  ประสูติพระโอรสอย่างง่ายดาย  และในวันนั้นเอง  หลังจากมีพระประสูติกาลพระโอรสแล้ว  พระนางก็ได้กราบทูลพระศาสดาและพระภิกษุสงฆ์ไปฉันภัตตาหารที่วังของพระนาง โดยมีพระโอรสน้อยที่เกิดใหม่แต่สามารถเดินได้ในทันที ทำหน้าที่กรองน้ำถวายพระศาสดาและพระสงฆ์  และเพื่อเป็นการฉลองการเกิดของพระโอรส  พระนางและพระสวามีได้ทูลอาราธนาพระศาสดาและพระสงฆ์มาฉันภัตตาหารที่วังเป็นเวลาติดต่อกัน 7 วัน

เมื่อพระโอรสซึ่งมีพระนามว่า สีวลี  เติบโตขึ้น  ก็ได้เสด็จออกบรรพชาเป็นสามเณร  และได้บรรลุเป็นพระอรหันต์  อยู่มาวันหนึ่ง  ภิกษุทั้งหลายสนทนากันในธรรมสภาว่า “ผู้มีอายุทั้งหลาย  พวกท่านจงดู  ภิกษุผู้ถึงพร้อมด้วยอุปนิสัยแห่งพระอรหัตเห็นปานนี้   ยังเสวยทุกข์ในท้องของมารดาตลอดกาล  ประมาณเท่านี้  จะป่วยกล่าวไปใยเล่าถึงชนเหล่าอื่น  ทุกข์เป็นอันมากหนออันภิกษุนี้ถอนแล้ว”

พระศาสดา  เสด็จมาตรัสถามถึงหัวข้อการสนทนานั้น  แล้วตรัสว่า “ภิกษุทั้งหลาย  ใช่สิ  บุตรของเราพ้นจากทุกข์ประมาณเท่านี้แล้ว  บัดนี้  ทำพระนิพพานให้แจ้งแล้วอยู่”
จากนั้น  พระศาสดา  ได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

โย  อิมํ  ปลิปถํ ทุคฺคํ
สํสารํ  โมหมจฺจคา
ติณฺโณ  ปารคโต  ฌายี
อเนโช  อกถํกถี
อนุปาทาย  นิพฺพุโต
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ ฯ

ผู้ใด  ล่วงทางอ้อม  หล่ม  สงสาร
และโมหะนี้ไปแล้ว  เป็นผู้ข้ามไปได้
ถึงฝั่ง  มีปกติเพ่ง  หากิเลสเครื่องหวั่นไหวมิได้
ไม่มีความสงสัย  เป็นเหตุกล่าวว่าอย่างไร
ไม่ถือมั่น  ดับแล้ว
เราเรียกผู้นั้นว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.


                     

32. เรื่องพระสุนทรสมุทรเถระ
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภพระสุนทรสมุทรเถระ  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  โยธ  กาเม  เป็นต้น

ในกรุงสาวัตถี  มีชายคนหนึ่งชื่อสุนทรสมุทร  เป็นบุตรของเศรษฐี  มีทรัพย์สมบัติ  40 โกฏิ  ต่อมาสุนทรสมุทรนี้ได้ออกบวช  และได้ออกเดินทางไปปฏิบัติธรรมในกรุงราชคฤห์  ซึ่งอยู่ห่างจากกรุงสาวัตถีประมาณ  45  โยชน์
อยู่มาวันหนึ่ง  มีการจัดงานเทศกาลอย่างหนึ่งขึ้นในกรุงสาวัตถี  บิดามารดาของพระสุนทรสมุทรคิดถึงบุตรชายมากถึงกับร้องไห้ออกมา  เพราะนึกเสียดายว่าคิดว่าหากบุตรยังไม่บวชก็จะออกไปเที่ยวสนุกสนานในงานเทศกาลนี้  ขณะที่คนทั้งสองนั่งร้องไห้อยู่นั้น  ก็มีหญิงแพศยานางหนึ่งเข้ามาถามถึงสาเหตุที่คนทั้งสองร้องไห้  เมื่อได้ฟังว่าร้องไห้ถึงบุตรชายที่ออกบวชนั้น นางก็ถามขึ้นว่า  หากนางสามารถสึกพระลูกชายออกมาครองชีวิตเป็นฆราวาสได้  ทั้งสองคนจะให้อะไรเป็นสิ่งตอบแทนแก่นาง  ทั้งสองคนได้บอกกับนางว่า   จะยกทรัพย์สมบัติทั้งหมดให้   นางแพศยาก็จึงขอเงินจำนวนหนึ่งจากคนทั้งสองแล้วก็ออกเดินทางไปที่กรุงราชคฤห์ พร้อมด้วยผู้ติดตามจำนวนหนึ่ง 
 
เมื่อเดินทางถึงกรุงราชคฤห์แล้ว  นางก็ได้เช่าปราสาท  7  ชั้นหลังหนึ่ง  ซึ่งตั้งอยู่ในเส้นทางที่พระสุนทรสมุทรจะบิณฑบาตผ่าน  นางได้ตระเตรียมอาหารดีๆไว้รอพระสุทรสมุทรเถระมาบิณฑบาต  ใน 2-3  วันแรกนางได้ยกอาหารมาถวายพระเถระตรงที่ประตูบ้าน  แต่ต่อมานางได้นิมนต์พระเถระเข้าไปรับอาหารบิณฑบาตข้างในบ้าน  ในช่วงนี้  นางได้ไปว่าจ้างพวกเด็กๆให้พากันมาเล่นอยู่ข้างนอกบ้านในช่วงเวลาที่พระเถระมารับบิณฑบาต เพื่อที่ว่านางจะหาเลศนัยใช้เป็นข้ออ้างว่ามีพวกเด็กๆมาเล่นกันฝุ่นฟุ้งและส่งเสียงอื้ออึงเมื่อนั่งอยู่ชั้นล่างของบ้าน สมควรที่พระเถระจะขึ้นไปนั่งอยู่เสียที่ชั้นที่สองของบ้าน   เมื่อพระเถระยอมปฏิบัติตามคำนิมนต์นั้นแล้ว  หญิงแพศยานั้นก็รีบเข้ามาปิดประตูสั่นดาล  แล้วนางก็เริ่มยั่วยวนพระเถระด้วยมารยาหญิง  นางได้กล่าวกับพระเถระว่า ท่านก็ยังหนุ่ม  ส่วนดิฉันก็ยังสาว  เราควรมาเป็นสมีภรรยากัน  เอาไว้เมื่อตอนชราจึงค่อยมาบวชเถิด

เมื่อพระเถระได้ยินคำพูดของนางแพศยา  ก็เกิดความสังเวชใจ  ว่าตนหลวมตัวทำผิดพลาดอย่างใหญ่หลวงเพราะความประมาทเลินเล่อ  ในขณะนั้นเอง  พระศาสดาประทับนั่งอยู่ในพระเชตวัน  ทีห่างไกลจากจุดนั้นประมาณ 45  โยชน์  ทรงเห็นเหตุการณ์ด้วยพระญาณวิเศษ     ได้ทรงกระทำความยิ้มแย้มออกมา  เมื่อพระอานนทเถระกราบทูลถามถึงสาเหตุของการที่ทรงยิ้มแย้มนั้น  ได้ตรัสว่า “อานนท์  สงครามระหว่างภิกษุชื่อสุนทรสมุทร  กับหญิงแพศยา  กำลังเปิดฉากขึ้น  บนปราสาท 7 ชั้น  ในกรุงราชคฤห์”  พระอานนทเถระทูลถามว่า  “ใครจะชนะ  ใครจะแพ้”  พระศาสดาตรัสว่า “ฝ่ายสุนทรสมุทรจะชนะ  ฝ่ายหญิงแพศยาจะแพ้”  จากนั้น  พระศาสดาได้เปล่งรัศมีไปปรากฏอยู่เบื้องหน้าของพระสุนทรเถระ  แล้วตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

โยธ  กาเม  ปหนฺตฺวาน
อนาคาโร  ปริพฺพเช
กามภวปริกฺขีณํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ ฯ

บุคคลใดละกามทั้งหลายในโลกนี้แล้ว
เป็นผู้ไม่มีเรือน  งดเว้นเสียได้
เราเรียกบุคคลนั้น  ผู้มีกามและภพสิ้นแล้ว
ว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง   พระเถระ  บรรลุพระอรหัตตผล.

[ฐิตา]

33.เรื่องพระโชติกเถระ
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเวฬุวัน  ทรงปรารภพระโชติกเถระ  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  โยธ  ตณฺหํ  เป็นต้น

โชติกเศรษฐี   เป็นเศรษฐีที่มีชื่อเสียงมาก ในกรุงราชคฤห์   เขาพำนักอยู่ในปราสาท 7 ชั้น  มีกำแพงแก้ว  7  ประการล้อมรอบ มีซุ้มประตูทางเข้าประสาทอยู่ 7 ซุ้ม  และมีขุมทรัพย์ในบริเวณประสาท 4  ขุม  ในเวลาจะหุงหาอาหารโชติกเศรษฐีก็มิได้ใช้เตาและหม้อธรรมดาเหมือนคนอื่น   แต่ใช้เตาและหม้อหุงต้มอาหารอัตโนมัติเรียกเป็นภาษาในสมัยนั้นว่า “ปาสาณา”  เตาหุงข้าวชนิดนี้ไฟจะติดขึ้นมาโดยอัตโนมัติ  และเมื่อข้าวหรืออาหารสุกแล้ว  ไฟก็จะดับเอง  เมื่อไฟดับก็แสดงว่าข้าวหรืออาหารนั้นสุกแล้ว  นอกจากนั้นแล้ว  โชติกเศรษฐีก็ยังมีภรรยาที่งดงามมาก  ซึ่งได้มาจากอุตตรกุรุทวีป  ผู้คนจากทั่วทุกสารทิศจะนิยมเข้าไปชมปราสาทของโชติกเศรษฐีเพราะต่างต้องการเห็นความร่ำรวย  ความมีทรัพย์มาก  และความมีชีวิตที่ฟุ่มเฟือยของเศรษฐีผู้นี้

อยู่มาวันหนึ่ง  พระเจ้าพิมพิสาร ได้เสด็จมาทอดพระเนตรปราสาทของเศรษฐีนี้  และพระองค์ได้นำเจ้าชายอชาตศัตรูพระโอรสตามเสด็จมาด้วย  เมื่อเจ้าชายอชาตศัตรูทอดพระเนตรเห็นความอลังการของปราสาท เห็นสิ่งอำนวยความสะดวกทั้งหลาย  และเห็นทรัพย์สมบัติที่ล้ำค่าในปราสาท  ก็ได้มีความริษยาดำริว่า  เมื่อใดก็ตามที่พระองค์ได้เสวยราชสมบัติ  ก็จะไม่ยอมให้โชติกเศรษฐีผู้นี้มีชีวิตที่หรูหราฟุ่มเฟือยอยู่ในปราสาทหลังนี้ เมื่อพระเจ้าพิมพิสารเสด็จออกจากปราสาท  โชติกเศรษฐีได้ทูลเกล้าถวายเพชรนิลจินดาที่มีค่ามากแด่พระราชา  ตามประเพณีที่เศรษฐีโชติกทำเป็นประจำแก่แขกที่เข้ามาเยี่ยมเยียนปราสาทของเขา

เมื่อเจ้าชายอชาตศัตรู  ขึ้นครองราชย์สมบัติภายหลังปลงพระชนม์พระบิดาคือพระเจ้าพิมพิสารแล้ว ก็ได้ทรงนำกองทหารจะไปยึดปราสาทของโชติกเศรษฐี  แต่เนื่องจากประตูทางเข้าปราสาททุกด้านมียักษ์รักษาการอยู่  พระเจ้าอชาตศัตรูจึงมิอาจจะนำกองทหารเข้าไปในปราสาทได้  พระองค์ต้องรีบถอนกำลังทหารออกมา  แล้วเสด็จไปที่วัดพระเชตวัน  เมื่อได้ทอดพระเนตรเห็นโชติกะเศรษฐีกำลังนั่งฟังธรรมของพระศาสดาอยู่  จึงได้ตรัสว่า “คฤหบดี  ท่านให้คนของท่านออกมาสู้รบกับกองทหารของข้าพเจ้าแล้ว ก็รีบมาทำทีว่านั่งฟังธรรมอยู่แบบนี้หรือ”  พอได้ฟังเช่นนี้  โชติกเศรษฐีก็รู้ได้ในทันทีว่าพระเจ้าอชาตศัตรูยกกองกำลังไปเพื่อจะยึดปราสาทของตน แต่ต้องถอยร่นออกมาเพราะต้านทานกับฝ่ายยักษ์ที่ทำหน้าที่รักษาความปลอดภัยไม่ไหว

ในพระคัมภีร์กล่าวว่า  ในอดีตชาติ  โชติกเศรษฐีผู้นี้  ได้ทำบุญทำกุศลไว้มาก และได้เคยอธิษฐานจิตตั้งความปรารถนาไว้ว่า ขออย่าให้ใครสามารถมาแย่งชิงสมบัติใดๆของเขาไปได้   หากเขาไม่เต็มใจที่จะยกให้  ดังนั้น  โชติกเศรษฐีจึงกราบทูลพระเจ้าอชาตศัตรูว่า  “ข้าแต่สมมติเทพ  แม้พระราชาตั้งพัน  ก็ไม่สามารถเพื่อจะยึดเอาปราสาทของข้าพระองค์ได้  หากข้าพระองค์ไม่เต็มใจจะยกให้”  เมื่อกราบทูลเช่นนี้แล้ว  โชติกเศรษฐีก็ได้ยื่นนิ้วมือทั้ง 10 นิ้วที่มีแหวนสวมอยู่ 10 วงให้พระราชาทรงทดลองรูดออกมาจากนิ้วดู  พระราชาแม้จะทรงพยายามอย่างไรก็ไม่สามารถจะรูดแหวนออกมาจากนิ้วมือของเศรษฐีได้   คราวนี้โชติกเศรษฐีทดลองใหม่  โดยกราบทูลพระราชาให้ทรงปูผ้าไว้  แล้วเศรษฐีก็วางมือลงที่ผ้าผืนนั้นและแบมือออก ปรากฏว่า แหวนทุกวงก็ลื่นไหลออกมาจากนิ้วของเศรษฐีอย่างง่ายดาย  หลังจากที่ได้ถวายแหวนแด่พระเจ้าอชาตศัตรูแล้ว  โชติกเศรษฐีได้กราบทูลขอบวชจากพระศาสดา  เมื่ออุปสมบทเป็นภิกษุแล้วไม่นาน  ก็ได้บรรลุเป็นพระอรหันต์

อยู่มาวันหนึ่ง  ภิกษุทั้งหลาย  เรียกพระโชติกเถระมาถามว่า “ท่านโชติกะ  ตัณหาในปราสาทหรือในหญิงนั้นของท่านยังมีอยู่หรือ”  เมื่อท่านบอกว่า  “ไม่มีแล้วท่าน”  จึงกราบทูลพระศาสดาว่า  “พระเจ้าข้า  พระโชติกะนี้  กล่าวไม่จริง  อวดอ้างว่าเป็นพระอรหันต์”
พระศาสดาตรัสว่า “ภิกษุทั้งหลาย  บุตรของเรา  ไม่มีตัณหาในปราสาทหรือในหญิงนั้นแล้ว”  จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

โยธ  ตณฺหํ  ปหนฺตฺวาน
อนาคาโร  ปริพฺพเช
ตณฺหาภวปริกฺขีณํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ ฯ

ผู้ใด ละตัณหาในโลกนี้ได้แล้ว
เป็นผู้ไม่มีเรือน  เว้นเสียได้
เราเรียกผู้นั้น  ซึ่งมีตัณหาและภพอันสิ้นแล้ว
ว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.


  34.  เรื่องภิกษุผู้เคยเป็นนักฟ้อนรูปที่ 1
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเวฬุวัน  ทรงปรารภภิกษุผู้เคยเป็นนักฟ้อนรูปที่ 1  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  หตฺวา  มานุสกํ  เป็นต้น

ในสมัยหนึ่ง  ดารานักแสดงคนหนึ่ง  ออกตระเวนไปเปิดแสดงร้องรำทำเพลงไปตามถนนหนทาง  แล้วได้มีโอกาสได้ไปฟังธรรมของพระศาสดา  หลังจากได้ฟังธรรมแล้วก็ได้เข้าอุปสมบทเป็นภิกษุ  และได้บรรลุเป็นพระอรหันต์  เมื่อพระอดีตดารานักแสดงนั้นออกไปบิณฑบาตกับภิกษุสงฆ์  มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข  ภิกษุทั้งหลายเห็นบุตรของดารานักแสดงคนหนึ่ง จึงได้ถามพระอดีตดารานักแสดงนั้นว่า  ยังมีความเยื่อใยในอาชีพการแสดงอยู่หรือไม่  เมื่อพระอดีตดารานักแสดงตอบว่า “ไม่มีแล้ว”  จึงได้นำความขึ้นกราบบังคมทูลพระศาสดาว่า  พระอดีตดารานี้อวดอ้างตนว่าเป็นพระอรหันต์ด้วยความไม่จริง  พระศาสดาได้ตรัสว่า  “ภิกษุทั้งหลาย   บุตรของเราก้าวล่วงกิเลสเครื่องประกอบทั้งปวงได้แล้ว”   จากนั้น   พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

หิตฺวา  มานุสกํ  โยคํ
ทิพฺพํ  โยคํ  อุปจฺจคา
สพฺพโยควิสํยุตฺตํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ  ฯ

ผู้ใด ละกิเลสเครื่องประกอบอันเป็นของมนุษย์
ล่วงกิเลสเครื่องประกอบอันเป็นของทิพย์ได้แล้ว
เราเรียกผู้นั้น  ซึ่งพรากกิเลสเครื่องประกอบทั้งปวงได้แล้ว
ว่า เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง   ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.

[ฐิตา]

35. เรื่องภิกษุผู้เคยเป็นนักฟ้อนรูปที่ 2
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเวฬุวัน ทรงปรารภภิกษุผู้เคยเป็นนักฟ้อนรูปที่ 2  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  หิตฺวา  รติญฺจ  เป็นต้น

ในสมัยหนึ่ง  ดารานักแสดงคนหนึ่ง  ออกตระเวนไปเปิดแสดงร้องรำทำเพลงไปตามถนนหนทาง  แล้วได้มีโอกาสได้ไปฟังธรรมของพระศาสดา  หลังจากได้ฟังธรรมแล้วก็ได้เข้าอุปสมบทเป็นภิกษุ  และได้บรรลุเป็นพระอรหันต์  เมื่อพระอดีตดารานักแสดงนั้นออกไปบิณฑบาตกับภิกษุสงฆ์  มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข  ภิกษุทั้งหลายเห็นบุตรของดารานักแสดงคนหนึ่ง จึงได้ถามพระอดีตดารานักแสดงนั้นว่า  ยังมีความเยื่อใยในอาชีพการแสดงอยู่หรือไม่  เมื่อพระอดีตดารานักแสดงตอบว่า “ไม่มีแล้ว”  จึงได้นำความขึ้นกราบบังคมทูลพระศาสดาว่า  พระอดีตดารานี้อวดอ้างตนว่าเป็นพระอรหันต์ด้วยความไม่จริง  พระศาสดาได้ตรัสว่า  “ภิกษุทั้งหลาย   บุตรของเราละความยินดีและความไม่ยินดีได้แล้ว  ดำรงอยู่” จากนั้น   พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

หิตฺวา  รติญจ  อรติญฺจ
สีติภูตํ  นิรูปธึ
สพฺพโลกาภิภุ   วีรํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ ฯ

เราเรียกบุคคลนั้น
ซึ่งละความยินดีและความไม่ยินดีได้แล้ว
ผู้เย็น  ไม่มีอุปธิ
ครอบงำโลกทั้งปวง  ผู้แกล้วกล้า 
ว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ขนเป็นอันขาด  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.


                       

36.เรื่องพระวังคีสเถระ
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภพระวังคีสเถระ  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  จุตึ  โย  เวทิ
 เป็นต้น

ในกาลครั้งหนึ่ง   พราหมณ์ในกรุงราชคฤห์คนหนึ่งชื่อวังคีสะ   แค่เคาะกะโหลกศีรษะของพวกมนุษย์ที่ตายแล้ว  ก็รู้ได้ในทันทีว่า  “นี้เป็นศีรษะของคนผู้เกิดในนรก  นี้เป็นศีรษะของคนผู้เกิดในกำเนิดสัตว์ดิรัจฉาน  นี้เป็นศีรษะของผู้เกิดในเปรตวิสัย  นี้เป็นศีรษะของผู้เกิดในมนุษยโลก  นี้เป็นศีรษะของผู้เกิดในเทวโลก”  พวกพราหมณ์ทั้งหลายถือเอาเรื่องนี้เป็นจุดขาย  จึงได้นำวังคีสพราหมณ์ขึ้นเกวียนออกตระเวนไปตามที่ต่างๆ  และก็มีคนเป็นจำนวนมากมาขอรับบริการจากเขาให้เคาะศีรษะของพวกญาติๆที่ตายไปแล้ว  โดยทั้งนี้คนที่มารับบริการจะต้องจ่ายเงินเป็นค่าบริการคนละ 10  กหาปณะบ้าง  20 กหาปณะบ้าง  30 กหาปณะบ้าง

อยู่มาวันหนึ่ง   วังคีสพราหมณ์และคณะได้มาถึงสถานที่แห่งหนึ่ง  ซึ่งอยู่ไม่ไกลจากวัดพระเชตวัน  เมื่อพวกพราหมณ์ในคณะเห็นประชาชนจะเดินทางไปเฝ้าพระศาสดา  จึงได้ร้องเชื้อเชิญให้พวกเขามาใช้บริการเคาะกะโหลกศีรษะของญาติเพื่อรู้ที่เกิดของพวกเขา    แต่ประชาชนเหล่านั้นตอบว่า “วังคีสะจะรู้อะไร  บุคคลผู้ทัดเทียมกับพระศาสดาของเราย่อมไม่มี”  พวกพราหมณ์เหล่านั้น  ต้องการจะพิสูจน์ว่าระหว่างวังคีสะกับพระศาสดาใครจะเก่งกว่ากัน  จึงได้พาวังคีสะร่วมเดินทางไปเฝ้าพระศาสดา  พระศาสดาเมื่อทรงทราบวัตถุประสงค์ของคนเหล่านั้นแล้ว  จึงรับสั่งให้ภิกษุทั้งหลายนำกะโหลกศีรษะของคนตายที่ไปเกิดในนรก   คนตายที่ไปเกิดในกำเนิดดิรัจฉาน  คนตายที่ไปเกิดในกำเนิดมนุษย์   คนตายที่ไปเกิดเป็นเทวดา   และคนตายที่เป็นพระอรหันต์   มาเรียงกันไว้ตามลำดับ  แล้วให้วังคีสะเคาะ

วังคีสะเคาะแล้วสามารถบอกที่กำเนิดของกะโหลกคนตายของ  4  คนแรกได้อย่างถูกต้อง  แต่พอมาเคาะกะโหลกของพระอรหันต์  วังคีสะบอกไม่ได้ว่าไปเกิดที่ใด  พระศาสดาตรัสถามว่า “ท่านไม่รู้หรือ”  เมื่อเขากราบทูลว่า  “พระเจ้าข้า  ข้าพระองค์ไม่รู้”  พระศาสดาตรัสว่า “ฉันรู้”  วังคีสะได้กราบทูลมนต์ที่จะทำให้ล่วงรู้กะโหลกศีรษะของพระอรหันต์นั้น  แต่พระศาสดาตรัสว่าพระองค์จะประทานมนต์นั้นเฉพาะแก่บุคคลที่เป็นภิกษุเท่านั้น   วังคีสะจึงได้บอกกับพราหมณ์ทั้งหลายในคณะให้ออกไปรออยู่นอกวัดในขณะที่เขาเรียนมนต์อยู่กับพระศาสดา  จากนั้น  พระศาสดาได้ทำพิธีอุปสมบทแก่วังคีสะ    และเมื่ออุปสมบทเป็นภิกษุแล้ว  พระศาสดาทรงประทานพระกัมมัฏฐานที่มีอาการ 32 เป็นอารมณ์แก่พระวังคีสเถระ  แล้วตรัสว่า “เธอจงสาธยายบริกรรมมนต์”  เมื่อได้บริกรรมอาการ 32  นั้นผ่านไปเพียง  2-3 วัน วังคีสเถระก็ได้บรรลุเป็นพระอรหันต์  เมื่อพวกพราหมณ์ในคณะมาชวนให้ออกไปตระเวนเคาะกะโหลกคนตายอีก  พระวังคีสเถระก็ได้ตอบปฏิเสธไปว่า  “ฉันไม่ควรไปแล้ว”

ภิกษุทั้งหลาย  ได้ยินคำนั้นแล้ว  เข้าใจว่าพระวังคีสะอวดอ้างตน  ว่าเป็นพระอรหันต์ด้วยความไม่จริง  จึงนำความนั้นกราบบังคมทูลพระศาสดา   พระศาสดาตรัสว่า  “ภิกษุทั้งหลาย  พวกเธออย่ากล่าวอย่างนั้น  ภิกษุทั้งหลาย  บัดนี้  บุตรของเราฉลาดในการจุติและปฏิสนธิแล้ว”
จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  สองพระคาถานี้ว่า

จุตึ  โย  เวทิ  อตฺตานํ
อุปฺปตฺติญฺจ  สพฺพโส
อสตฺตํ  สุคตํ  พุทฺธํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ  ฯ

ยสฺส  คตึ  น  ชานนฺติ
เทวา  คนฺธพฺพมานุสา
ขีณาสวํ  อรหนฺตํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ ฯ

ผู้ใด  รู้จุติและอุบัติของสัตว์ทั้งหลาย
โดยประการทั้งปวง
เราเรียกผู้นั้นซึ่งไม่ข้องไปดี  รู้แล้ว
ว่า  เป็นพราหมณ์.
 
เทพดา  คนธรรพ์  และหมู่มนุษย์
ย่อมไม่รู้คติของผู้ใด
เราเรียกผู้นั้น  ซึ่งมีอาสวะสิ้นแล้ว
ผู้ไกลจากกิเลส  ว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง   ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.

[ฐิตา]

37.เรื่องพระธรรมทินนาเถรี
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเวฬุวัน  ทรงปรารภภิกษุณีชื่อธรรมทินนา  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  ยสฺส  ปุเร จ  เป็นต้น

ในวันหนึ่ง  ในกรุงราชคฤห์  วิสาขอุบาสกสามีของนางธรรมทินนา  ไปฟังธรรมของพระศาสดาแล้วได้บรรลุพระอนาคามิผล   เมื่อกลับมาบ้าน  ได้กล่าวกับภรรยาว่า   นางจงรับทรัพย์สมบัติทั้งปวงในบ้านนี้ไว้ดูแลเถิด ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไปเขาจะไม่บริหารจัดการเรื่องใดๆทั้งสิ้น  นางธรรมทินนาได้ยินสามีกล่าวเช่นนั้นจึงตอบไปว่า “ใครจักรับน้ำลายที่ท่านบ้วนทิ้ง” นางได้ขออนุญาตสามีบวชเป็นนางภิกษุณี   เมื่อได้รับอนุญาตแล้ว  ก็ได้เข้าไปบวชอยู่ในสำนักของนางภิกษุณี   หลังจากที่นางบวชเป็นภิกษุณีได้ไม่นาน  นางก็ได้ติดตามพวกภิกษุณีทั้งหลายไปปฏิบัติธรรมที่วัดแห่งหนึ่งในชนบท  ต่อมาไม่นานนางก็ได้บรรลุเป็นพระอรหันต์  แล้วเดินทางกลับมาที่กรุงราชคฤห์

เมื่อวิสาขอุบาสก ทราบว่าภิกษุณีธรรมทินนากลับมาแล้ว  ก็ได้ไปพบและได้สอบถามปัญหาทางธรรมด้วย  เมื่อวิสาขอุบาสกสอบถามในเรื่องที่อยู่ในขอบข่ายของโสดาปัตติมรรค  สกทาคามิมรรค  และอนาคามิมรรค  นางก็สามารถตอบได้อย่างฉะฉาน  แต่พอวิสาขอุบาสกสอบถามธรรมในส่วนที่เกินเลยไปจากนั้น  พระธรรมทินนาเถรีตอบว่า เป็นการถามปัญหาที่เลยวิสัยสามารถของเขาไปเสียแล้ว  และได้แนะนำให้ไปกราบทูลถามพระศาสดาโดยตรง  จากนั้นวิสาขอุบาสกได้ลุกจากที่สนทนา เข้าไปกราบทูลเรื่องที่สนทนากันนี้กับพระศาสดา  พระศาสดาตรัสว่า  “ธรรมทินนาธิดาของเรากล่าวดีแล้ว  ด้วยเราเมื่อจะแก้ปัญหานั่น  ก็พึงแก้อย่างนั้นเหมือนกัน”
จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

ยสฺส  ปุเร  จ  ปจฺฉา  จ
มชฺเฌ  จ  นตฺถิ  กิญฺจนํ
อกิญฺจนํ  อนาทานํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ ฯ

ความกังวลในก่อน  ในภายหลัง
และในท่ามกลาง  ของผู้ใด  ไม่มี
เราเรียกผู้นั้น  ซึ่งไม่มีความกังวล
ไม่มีความยึดมั่นว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง  ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.

38.เรื่องพระอังคุลิมาลเถระ
พระศาสดา  เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน  ทรงปรารภพระอังคุลิมาลเถระ  ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า  อุสภํ   เป็นต้น

ในสมัยหนึ่ง  พระเจ้าปเสนทิโกศล  และพระนางมัลลกาเทวี ได้ทรงถวาย  อสทิสทาน (ทานที่หาทานใดเสมอเหมือนมิได้)  แด่พระศาสดาและภิกษุทั้งหลาย 500  รูป  โดยในพีธีถวายทานในครั้งนี้  ภิกษุแต่ละรูปจะมีช้างยืนถือเศวตฉัตรกั้นอยู่เหนือศีรษะ  แต่ช้างที่นำมาเข้าพิธีที่ผ่านการฝึกมาอย่างดีแล้วมีทั้งสิ้นจำนวน 499 ตัว  จึงจำเป็นต้องนำช้างตัวที่ 500 ซึ่งเป็นช้างที่ยังมิได้รับการฝึกมากั้นฉัตรถวายพระอังคุลิมาลเถระ  หลังจากเสร็จพิธีนั้นแล้ว  ภิกษุทั้งหลาย  ถามพระอังคุลิมาลเถระว่า  “ผู้มีอายุ  ท่านเห็นช้างดุร้าย  ยืนกั้นฉัตรอยู่นั้น  ไม่กลัวหรือหนอ”  เมื่อพระอังคุลิมารเถระตอบว่า  “ไม่กลัวหรอก ท่าน”  ก็ได้นำความขึ้นกราบบังคมทูลพระศาสดา  โดยกล่าวหาว่า  พระเถระนั้นอวดอ้างตนว่าบรรลุเป็นพระอรหันต์   พระศาสดาตรัสกับภิกษุเหล่านั้นว่า  “ภิกษุทั้งหลาย  อังคุลิมาลบุตรของเรา  ย่อมไม่กลัว  เพราะว่า  ภิกษุทั้งหลายเช่นกับบุตรของเรา   ผู้องอาจที่สุดในระหว่างพระขีณาสพผู้องอาจทั้งหลาย  ย่อมไม่กลัว”
จากนั้น  พระศาสดาได้ตรัสพระธรรมบท  พระคาถานี้ว่า

อุสภํ  ปวรํ  วีรํ
มเหสึ  วิชิตาวินํ
อเนชํ  นหาตกํ  พุทฺธํ
ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ  ฯ

เราเรียกบุคคลผู้องอาจ  ประเสริฐ
แกล้วกล้า  แสวงหาคุณอันใหญ่
ผู้ชนะโดยวิเศษ   ไม่หวั่นไหว  ผู้ล้างแล้ว  ผู้รู้
นั้นว่า  เป็นพราหมณ์.

เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง   ชนเป็นอันมาก  บรรลุอริยผลทั้งหลาย  มีโสดาปัตติผลเป็นต้น.